http://www.konskie.org.pl/2016/04/gawedy-starego-zonierza-1915-walki.html

Czytając artykuł na stronie konskie... o żołnierzach Beliniakach, przypomniały mi się zapiski inż. ppor. Henryka Bagińskiego o swoim pobycie w okolicach Końskich w 1915 roku. Szukałem informacji na temat autora „Gawęd”. Udało mi się nieco odnaleźć:

    Henryk Bagiński urodził się 19.01.1888 w Klwowie niedaleko Opoczna. Od najmłodszych lat żywo interesował się wojskowością, historią i militarystyką. Zmarł 13.12.1973 w Warszawie – historyk wojskowości, inżynier, instruktor harcerski i harcmistrz, pułkownik dyplomowany saperów Wojska Polskiego. Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się ochotniczo w stopniu podporucznika do Legionu Puławskiego przy armii rosyjskiej, później do 1 Dywizji Strzelców Polskich. Po rewolucji w 1917 znalazł się w I Korpusie Polskim gen. Józefa Dowbór-Muśnickiego, zaś po jego rozwiązaniu – na Kubaniu w 4 Dywizji Strzelców Polskich gen. Lucjana Żeligowskiego, w której w stopniu kapitana dowodził samodzielną kompanią inżynieryjną. W 1919 razem z dywizją wrócił do kraju.


Drobny epizod z żołnierskiego życia opisany został przez Bagińskiego na łamach Wiadomości Wojskowych wydanych w Kijowie 10.04.1917 roku. Na poszarpanych przez czas stronach gazetki zdołałem wyczytać nazwy miejscowości Szkucin, Fałków, Lipa i Końskie. Powoli i ostrożnie rozprostowywałem zniszczone kartki czytając o wojennej przygodzie Polskich Legionistów. Poniżej trochę historii na temat pierwszych miesiącach Wielkiej Wojny.

Gawędy starego żołnierza 1915

Po przybyciu do armii czynnej I. Legion zajął okopy fałkowskie, a sztab wraz z rezerwową kompanią kwaterował we wsi Lipa. Przez jakiś czas odbywano jeszcze ćwiczenia w strzelaniu we wsi Plenna pod Radoszycami. Na pozycjach pod Fałkowem, na pierwszej linii bywało kilka starć z wojskiem niemieckim. Przed atakiem wszyscy polscy oficerowie naradzali się między sobą jak zabezpieczyć się, by Austriacy przed czasem nie spostrzegli się o naszych zamiarach. Porobiono zarządzenia, by przypadkowy strzał nie uwiadomił ich o tym. Bezczynni dotąd i próżnujący w okopach legioniści wiadomość o czekającym ich chrzcie bojowym przyjęli z zapałem. Żołnierze pilnie czyścili błyszczące bez zarzutu karabiny, żartując i przekomarzając się. Przedmiotem żartów był głównie ulubieniec legionu Japończyk, zwał się Tom-Som. Tom-Soma przecież nie weźmiemy do ataku, gotów by się nam gdzieś zaprzepaścić!...
Oczywiście, że brać go nie warto. Taki mały smyk w pierwszym lepszym rowie się zachłyśnie i już gotów.
- To nic...Tom ma… widzę ochotę – schowamy go do ładownicy...
- Dobra to jest myśl! Ale niebezpieczna, mógłby się ktoś omylić i nabić nim karabin.
No to paf! I Tom pierwszy znalazłby się w niemieckich okopach.
O zmroku, pierwsza kompania pod dowództwem kapitana Trygara miała obejść zabudowania Zbójna i rozpoznać pozycje wroga w okolicy Sępu. Oddział karabinów maszynowych pod dowództwem podporucznika Stanisława Jaworskiego ubezpieczał drogę Końskie - Fałków, a 2., 3. i 4. kompania zabezpieczały odcinek od Kołońca w stronę Sępu. Pozycje wroga znajdowały się za torfowiskami ukryte w zagajniku. Jednak to 2. kompania pod dowództwem kapitana Konrada Ossowskiego z młodszym oficerem chorążym Zygmuntem Masłowskim natknęła się na patrol Austriaków i uderzyła na nieprzyjaciela. Nie padł ani jeden strzał, 4 żołnierzy zakłuto bagnetem, nie zdążyli zdjąć karabinów z ramienia. 3 kompania pod dowództwem kapitana Leona Sułkowskiego z młodszym oficerem chorążym Edwardem Okołowem podeszła bardzo blisko zabudowań wsi Sęp. Chcieli koniecznie zdobyć karabin maszynowy umocniony tuż za stodołą przy rzece. 4 kompania z kapitanem Komierowskim i chorążym Rafałem Sołtanem stanowiła odwód. Na najdalej wysunięty odcinek przeprowadzono telefon, a służbę łączności pełnił por. inż. Jan Wlekliński.
Po krótkiej i cichej walce z patrolem, 2 kompania wchodziła na torfowisko przed okopami wroga.
Tstst.....Ciszej ! Któremu tam karabin chroboce… - rzucił szeptem chorąży Masłowski, prowadzący swoją półkompanię. Zapanowała cisza, przerywana jedynie głuchym szmerem. Z zapartym tchem, krokami skradającego się rysia, żołnierze zstępowali z wolna ze wzgórza na rozkopane torfowiska. Od tej pory już każdy krok trzeba było pokonywać z trudnościami w postaci napotkanych rowów, głębokich na 2 sążnie dołów wypełnionych wodą. Legioniści pomagali sobie wzajemnie w tej cichej walce z naturą, wyciągając grzęznących w rowach towarzyszy rękoma, podając im kolby karabinów i pasy, a tu i ówdzie padał stłumiony okrzyk „psiakrew” na który inni spieszyli ratować legionistę, wyciągając go z rowu. Przebrnąwszy przez te naturalną przeszkodę, żołnierze zatrzymali się i wyrównali szyk, gotowi ruszyć naprzód na ukrytych w zagajniku Austriaków. Wtem, po drugiej stronie zagajnika we wsi Zbójno wybuchł pożar, oświetlając jaskrawą łuną odwróconych w stronę pożaru CK żołnierzy. To oddział kapitana Trygara podpalił stodołę odwracając uwagę wroga od 2. kompanii.
Masłowski krzyknął po linii - na bagnety!
I oddział ruszył ostatnie 200 metrów po otwartym i oświetlonym polu. Trzask i huk od palącej się stodoły zagłuszyły bieg żołnierzy, a kiedy byli tuż przed stanowiskami nieprzyjaciela odezwały się 2 karabiny maszynowe Jaworskiego, który ostrzelał podjazd konny jadący do pożaru. W tym zgiełku Austriacy nawet nie wiedzieli kiedy śmierć ich skosiła. Pozycje na zagajniku zostały zdobyte, 18. żołnierzy armii CK poległo, zaś po stronie naszej 3 rannych i jedna złamana noga.
3. kompania myśląc, że pożar i strzały to główne uderzenie, ruszyli w stronę zamaskowanych Austriaków przy rzece. Nagle zarechotały nieprzyjacielskie kartaczownice, zatrzeszczały karabiny. Spostrzegłszy atakujących, Austriacy powitali ich huraganowym ogniem. Chwyciwszy krzepko w dłonie karabiny legioniści rzucili się na bagnety. Na ten widok chorąży Masłowski ruszył na pomoc ostrzeliwanej ciężkim ogniem 3. kompanii. Na czele brocząc obficie krwią ze strzaskanej pociskiem lewej ręki, biegł ze wzniesionym do góry pałaszem. Jako pierwszy wskoczył w okop nieprzyjacielski i dostał drugi postrzał w piersi. Wierni szeregowi usiłowali uprowadzić go z ataku lecz wtedy wybuchł ręczny granat zabijając młodego chorążego na miejscu. W zajętym przez Legion okopie wrzała krwawa walka. Część Austriaków pierzchnęła w kierunku swoich rezerw w Fałkowie, druga część została wykłuta bagnetami. W tym momencie zwycięstwo było po stronie Legionu, którego całkowite straty wyniosły z górą 23 żołnierzy zabitych i rannych. Austriaków zginęło ponad 40.
Niestety nie udało się utrzymać zdobytych pozycji. Jednostki CK armii przeszły do kontrataku wzmocnieni licznymi rezerwami żołnierzy. Legionowi dano rozkaz cofania się, co wywołało w szeregach szczególny skutek. Żołnierze klękali przed oficerami, błagając o pozwolenie bronienia okopów do ostatniej kropli krwi. Tak to zakończyła się krótka batalia na pograniczu wojennym i taki był chrzest bojowy Wschodniego Legionu Polskiego.
Obok chorążego Masłowskiego zginął plutonowy Mieczysław Moczydłowski, młodsi podoficerowie – Tadeusz Dąbrowski, Ludwik Bayer, Leopold Petrakowski, Adam Koral i kilkunastu szeregowców.
Japończyk Tom-Som spisał się dzielnie w walce zabijając bagnetem 2. z niemieckiej czaty patrolu.
Henryk Bagiński
( przygotował Pavelock) fotki do artykułu  pod  linkiem  umieszczonym  na  początku

http://www.konskie.org.pl/2016/03/poszukiwanie-mogiy-majora-hubala-czesc-i.html

Poszukiwanie mogiły majora Hubala, część I
Szanowni Państwo!

W związku z prowadzonymi w ostatnich dniach na cmentarzu parafialnym w Inowłodzu poszukiwaniami mogiły majora Henryka Dobrzańskiego – Hubala, postanowiliśmy udostępnić państwu rozdział książki Jacka Lombarskiego „Major Hubal Legendy i mity”, „Poszukiwanie mogiły”.
Poniższy praca prezentuje w obszerny sposób przebieg prowadzonych badań i związanych z nimi perturbacji, niejednokrotnie mających podłoże czysto polityczne.
Ponieważ książka „Major Hubal Legendy i mity” wydana została w 2011 roku, pozwoliliśmy sobie na uaktualnienie udostępnionego rozdziału. Post scriptum wkrótce na stronie Końskie.org.pl…
Poszukiwanie mogiły

W maju 2006 roku opinię publiczną zelektryzowała sensacyjna wiadomość. Odnotowały ją nawet dzienniki, na co dzień zajmujące się sprawami ekonomicznymi. Zajawki artykułów krzyczały na pierwszej stronie: Odnaleziono grób majora Hubala. Sam artykuł miał już jednak ostrożniejszy tytuł: Czy odnaleziono grób majora Hubala?
Pierwsze poszukiwania mogiły majora Henryka Dobrzańskiego miały miejsce już kilka dni po jego śmierci. Co jakiś czas pojawiają się nowe wskazówki, ale jak do tej pory tajemnica miejsca jego pochówku nie została rozwiązana.
Niemcy byli dumni z pokonania „Der Schimmelmajor”, a jego ciało wystawione zostało na widok publiczny. Zofia Matuszczakówna z siostrą, wiedzione chęcią uczestniczenia w pogrzebie, znalazły się obok cmentarza koło koszar - pisał Jan Wroniszewski, hubalczyk.
- Na skłonie przydrożnego rowu na wprost bramy cmentarnej, leżały na chłopskiej baranicy zwłoki mężczyzny z brodą, w mundurze wojskowym i w długich butach. Widocznie w tym miejscu zdjęto je z samochodu. Niemcy nie rozpędzali gromadzących się ludzi. Zależało im widocznie, aby mieszkańcy Tomaszowa [Mazowieckiego - dop. JL] przekonali się naocznie, że Hubal nie żyje. [1]
Również, według relacji świadków, Niemcy początkowo nie mieli zamiaru ukrywania miejsca pochówku majora Dobrzańskiego. (...) Stanisław Rżanek - Graf i Włodzimierz Rudź, nie widzieli już zwłok obok szosy - przytacza inną relację Zbigniew Wroniszewski. - Stojąc na jej brzegu widzieli dużą gromadę żołnierzy niemieckich stojących bezładną kupą w odległości 80-100 kroków koło jakiegoś wykopu przy głównej alei. Żołnierze byli bez broni, nie zachowywali postawy wojskowej, a swoboda w umundurowaniu nasuwała przypuszczenie, że przyszli tu z pobliskich koszar nie z rozkazu, a tylko wiedzeni ciekawością i chęcią uczestniczenia w pogrzebie „des tollen Majors”. [2] Z Polaków nikt bliżej nie podchodził. [3] Jest całkiem możliwe, że pierwotnie wydano rozkaz o pochowaniu majora Dobrzańskiego na cmentarzu wojskowym na wprost koszar. Jednak czytajmy dalej: Domyślać się tylko można, że veto postawiła Sicherhestpolizei i SD w Radomiu, zaalarmowana, przez Dienstelle Tomaszów, o żywym oddźwięku wśród ludności polskiej. (... ) być może rozkaz przetelefonowano do koszar ze Spały, gdzie mieściło się Oberkommando Ost z dowódcą gen. Jahannem Blaskowitzem, a od 1 maja - gen. v. Giennanthem. [4]
Pierwszym, który postanowił odszukać grób Dobrzańskiego był dr Maurycy Mittelstaedt [5], miejscowy lekarz, mieszkający niedaleko koszar 372 Dywizji Piechoty. Dla całości zagadnienia należy jeszcze zanotować pogłoskę o rzekomym pochowaniu Majora w lesie okalającym koszary, w odległości 8 m od głównego budynku. Pogłoska ta była wtedy tak uparcie w Tomaszowie powtarzana, że dał jej wiarę lekarz miejski dr Maurycy Mittelstaedt. Będąc raz w gronie młodych kolegów powziął zamiar złożenia wiązanki kwiatów na grobie Hubala. Przeszedł śmiało parkan i chodząc po lesie zaczął szukać mogiły. Naturalnie nie znalazł jej, natknął się natomiast na patrol wojskowy. Po doprowadzeniu na wartownię i wylegitymowaniu puszczono go wolno, lecz po paru dniach z innego oskarżenia aresztowano i wywieziono do obozu w Oświęcimiu. [6]
Podobną wersją podał M. Derecki w pierwszym wydaniu Tropem majora „Hubala”. Informację tę prostuje Derecki w drugim wydaniu: (...) skontaktował się ze mną dr Mittaelstedt, lekarz zamieszkały w Warszawie. Okazuje się, że zaraz po zakończeniu wojny wrócił do kraju. A do koszar w Tomaszowie Mazowieckim przedostał się w 1940 r. nie celem złożenia kwiatów na grobie „Hubala”, ale z rozkazu organizacji podziemnej, do której należał, aby dowiedzieć się, co się stało ze zwłokami majora. [7]
Pierwsze pogłoski o tym, że mogiła majora Dobrzańskiego znajduje się poza terenem tomaszowskich koszar, zdobył restaurator Karol Pahl. Witold Rutkiewicz poszukując w 1979 roku grobu Hubala zanotował następującą relację: To, co chcę opowiedzieć (...) brzmi nieprawdopodobnie, dlatego milczałem do tej pory. Milczałem również dlatego, że uczestnicy tych wydarzeń nie żyją. Nie miałem więc i nie mam żadnych świadków. 7 czy 8 maja 1940 roku dostaliśmy rozkaz odnalezienia grobu Hubala. Rozkaz pochodził z Warszawy, od kogo - nie wiem. W tym czasie w Tomaszowie przy placu Kościuszki prowadził knajpę Karol Pahl. Wstęp do niej mieli tylko Niemcy. Przychodził również kierowca niemiecki, który podobno brał udział w pochowaniu majora. Zakochał się w dziewczynie, która tu pracowała. Stąd uzyskaliśmy informację o grobie Hubala. Grób ten płytki zresztą i niedbale zamaskowany pod ściółką leśną znajdował się w lesie pod Tomaszowem Mazowieckim w rowie tam gdzie przebiegała granica powiatu brzezińskiego i rawskiego. W nocy z 10 na 11 maja 1940 udaliśmy się tam furmanką. Ciało było w rozkładzie, owinięte w kawałek niemieckiej plandeki. Zawieźliśmy ciało majora na cmentarz w Tomaszowie Mazowieckim Przeszliśmy przez mur (mieliśmy ze sobą sznury i drabinkę). Wykonaliśmy dół głęboki na półtora metra. Padał deszcz, który mógł usunąć wszelkie ślady kopania. Dzisiaj w tym miejscu stoi kaplica, którą wybudowano kilka lat temu. Milczałem wtedy, jeszcze się zresztą nie szukało grobu Majora. [8]
A jednak rozmówca Rutkiewicza mylił się. Pierwsze poszukiwania mogiły po wojnie miały miejsce już w 1946 lub 1947 roku. W dość obszerny sposób zrelacjonował je Henryk Sobierajski, wnuk majora Dobrzańskiego, w wywiadzie udzielonym Jarosławowi Sobkowskiemu dla „Gazety Wyborczej”.
Pierwszą akcję zainicjowała zaraz po wojnie w 1946 lub 1947 roku starsza siostra dziadka, Leonia Papée. Była żoną kolegi „Hubala” jeszcze z czasów I wojny światowej Kazimierza Papée, który w latach 30. pełnił funkcję polskiego komisarza w Wolnym Mieście Gdańsku. Później, od 1936 roku [9], był ambasadorem Polski w Watykanie. (...) Mówię o Kazimierzu Papée, dlatego, że Leonia, będąc z mężem na placówce w Watykanie, miała w czasie wojny kontakty z niemieckimi dyplomatami. Podczas jednego z takich spotkań dowiedziała się o śmierci brata. Ponoć któryś z Niemców chwalił się, że udało im się zniszczyć ostatni polski oddział regularnej armii. Leonia, jak mi mówiono, zemdlała na tę wiadomość. Wiem jednak z całą pewnością, że otrzymała od Niemców zdjęcie grobu. To był brzozowy krzyż z napisem: „Hier liegt ein Held” (Tu leży bohater). Może napis wykonano jedynie na potrzeby fotografii. Powiedziano jej też, że został pochowany na terenie wojskowym. (...) [10] Leonia sama pozostając w Watykanie, wysłała do Polski trzyosobową, powiedzmy, komisję. Zaopatrzyła ją w fotografię grobu i wiedzę, którą otrzymała od Niemców. Ci ludzie weszli na teren jednostki w Tomaszowie Mazowieckim, gdzie w czasie wojny stacjonowała 372. dywizja Wehrmachtu, uczestnicząca w rozbiciu oddziału „Hubala”. Wydawało się najbardziej prawdopodobne, że tam pochowano ciało Dobrzańskiego. Niestety nie udało się odnaleźć grobu, mimo że grupa działała tuż po wojnie i pamięć o wydarzeniach była jeszcze bardzo świeża. (...) [11]
Na początku lat siedemdziesiątych poszukiwaniem mogiły zajął się odtwórca roli Hubala, Ryszard Filipski. Ja osobiście szukałem grobu majora Dobrzańskiego jeszcze w latach 70. ale bliżej Warszawy, bo takie miałem informacje. Wiedziałem też, że Niemcy wywieźli zwłoki z Tomaszowa na odległość ok. 60 km. Nie udało się… [12]
Był jeszcze jeden ślad, który, gdyby okazał się prawdziwy, mógłby udaremnić wszelkie próby odnalezienia mogiły majora. W cytowanym wyżej wywiadzie, jaki udzielił Henryk Sobierajski „Gazecie Wyborczej” [13], czytamy: (...) pojawił się jeszcze jeden ślad. Pochodził od kapitana Ludowego Wojska Polskiego Wacława Ogórka. Mieszkał w Tomaszowie Mazowieckim i służył tam przez wiele lat. Pamiętał ludzi, którzy w latach 40. szukali „Hubala”, czyli komisję Leonii Papée. Relacjonował, że w latach 50. jako podporucznik prowadził zajęcia ze swoim plutonem na terenie jednostki. Wydał kompaniom rozkaz wykopania stanowisk ogniowych, a sam poszedł do domu na obiad. Kiedy wrócił żołnierze opowiedzieli mu, że znaleźli „ciało oficera leżącego na kożuchu”. Skojarzenia były jednoznaczne - „Hubal”. Zwłok jednak nie widział, bo zamknięto je w jakimś garażu. Szybko też do jednostki przyjechał z Warszawy oficer służby informacyjnej, który zwołał naradę dowódców. Zagroził, że jeżeli ktoś będzie rozpowszechniał plotki o znalezieniu ciała Dobrzańskiego odda go pod sąd. Zwłoki gdzieś wywieziono.
Henryk Sobierajski zaznacza jednak, że nie chce się do przytoczonej informacji ustosunkowywać, ponieważ nigdzie nie znalazł dowodów na jej potwierdzenie.
Znacznie więcej informacji na ten temat zawiera artykuł Ryszarda Poradowskiego zamieszczony w Biuletynie IPN z 1997 roku [15]. Jak pisze Poradowski w punkcie 10. zestawienia miejsc pochówku (relacja Wacława Ogórka, list z 1973 r.): Koszary w Tomaszowie Mazowieckim, w okresie wojny zajmowane były przez hitlerowców, po wyzwoleniu - LWP. W1948 r. przypadkowo podczas ćwiczeń odkopano zwłoki „w kożuchu i spodniach bryczesach”. Wywieziono je z koszar na cmentarz w Tomaszowie i złożono w kwaterze żołnierzy polskich poległych w 1939 r. (przy ul. Smutnej).
W tym samym zestawieniu w punkcie 16. (relacja złożona przez Mieczysława Zmysłowskiego) czytamy: Koszary wojskowe w Tomaszowie Mazowieckim. Jeszcze w 1957 r. była tu kiedyś symboliczna mogiła, przy ogrodzeniu, w pobliżu altanki, za szopą. [16]
W 1969 roku Jan Sekulak nawiązał kontakt korespondencyjny z dr. Heinrichem Schreihage, oficerem zwiadu 372. Dywizji Piechoty Wehrmachtu, uczestnikiem akcji przeciwko oddziałowi majora Hubala. Jak okazało się w wyniku korespondencji, to właśnie on zabrał dokumenty i osobiste drobiazgi majora Dobrzańskiego oraz znał miejsce pochówku. [17] W 1972 roku Sekulak pojechał do dr. Schreihage do Karl-Marx-Stadt i przeprowadził z nim długą rozmowę. [18]
29 kwietnia miejsce postoju oddziału zostało jednoznacznie ustalone - mówił dr Schreihage. - Do akcji wprowadzono dwa bataliony dywizji, wyłonione z 650 i 651 pp. O świcie 30 kwietnia, w czasie, gdy oddział wypoczywał w lasku obok Anielina, dopadły go jednostki dywizji. W czasie krótkiej wymiany ognia, major Dobrzański zginął na miejscu. (...) Ja sam byłem wtedy w pobliżu Studzianny względnie Poświętnego. Wówczas we wczesnych godzinach rannych - mogła to być godz. 6.00 lub 6.30 - widziałem jak zwłoki majora przewożono samochodem ciężarowym. (... ) W międzyczasie zabrano zmarłemu dokumenty i inne rzeczy, które początkowo znalazły się w moim posiadaniu (...), ale zgodnie z rozkazem musiałem je natychmiast przekazać placówce Abwehry w Radomiu. Następnego dnia, tj. 1 maja dowódca Odcinka Granicznego „Środek”, gen. kawalerii baron Gienanth (...) pojechał do Tomaszowa Maz. odwiedzić [19] trumnę, do której w międzyczasie włożono ciało Hubala. Trumna ta znajdowała się w koszarach, w opróżnionym garażu (działowni). Była wykonana z surowych, nieheblowanych desek. Major był w pełnym umundurowaniu, chociaż bez pasa głównego, bluza munduru zapięta, na niej było widać ślad śmiertelnego postrzału w serce. (...) Wtedy tam, w koszarach ktoś z placówki Abwehry w Radomiu wykonał jeszcze jedno zdjęcie ciała w trumnie (...) - do dzisiaj nie odnalezione (...) Zdjęcie to widziałem. Zostało nam (dywizji) przesłane przez placówkę Abwehry, ale oczywiście jako ściśle tajne. Zdjęcie to nadeszło do dywizji pocztą służbową. Wiem również, że gen. von der Lippe miał jeden egzemplarz tego zdjęcia, ale tego zdjęcia u niego już nie ma. (...) gen. von der Lippe zmarł już w 1956 roku. Należy żałować, że zdjęcia tego nie można odnaleźć, bowiem również ono dowodziłoby, że o maltretowaniu Hubala nie może być mowy. [20]
Należy się kilka słów wyjaśnienia, co do ostatniego zdania przytoczonej wypowiedzi. Od samego początku pojawia się plotka o zmasakrowaniu ciała majora Dobrzańskiego przez niosących go z lasu żołnierzy. Legendę tę powtarzał, za Wincentym Miszczykiem, Zygmunt Laskowski, który 30 kwietnia 1940 roku, w dniu śmierci majora, był w Rzeczycy i nie mógł być naocznym świadkiem wydarzeń. Nikt ze świadków składających późniejsze relacje nie wspomina ani słowem o jakichkolwiek śladach profanacji zwłok.
Wróćmy jednak do relacji dr Schreihage. Co zaś dotyczy pochowania majora Hubala (...) to na ten temat nie mogę niczego powiedzieć, co wynikałoby z osobistych obserwacji. Pogrzebu nie urządziła moja dywizja, wykonały to inne jednostki służbowe. Wówczas byłem przekonany, że dokonało tego Naczelne Dowództwo „Wschód”, bo jeden z oficerów tego sztabu nadmienił mi, że grób ma znajdować się w rejonie leśnym, około 5 km na północny wschód od Tomaszowa Maz., na północ od drogi prowadzącej do Rawy Maz. Według informacji tego oficera, dokładne położenie grobu zostało naniesione na mapie, dołączonej do raportu o tym zdarzeniu. Po wojnie usiłowałem nawiązać kontakt z żyjącymi jeszcze b. oficerami Naczelnego Dowództwa „Wschód” i dowiedzieć się czegoś bliższego na ten temat. Niestety próby te zakończyły się niepowodzeniem. Ku mojemu zmartwieniu nie udało mi się odnaleźć oficera ściśle powiązanego z tą sprawą. Zakładając jednak, że wskazówki, które otrzymałem na temat łożenia grobu są prawdziwe, to winien on znajdować się w pobliżu drogi leśnej, biegnącej w odległości około 4,5 lub 4,2 km, na północ od Tomaszowa, do miejscowości Cekanów. [22] Tyle miał do powiedzenia oficer zwiadu dr Schreihage, prawdopodobnie autor większości pośmiertnych zdjęć majora Hubala.
W 1973 roku Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, dzięki staraniom Jana Sekulaka, rozpoczęła zakrojone na szeroką skalę poszukiwania mogiły majora Dobrzańskiego. Sprawa otrzymała sygnaturę akt Kpp88/73/UP. Osobą prowadzącą była sędzia Urszula Prus. Na podstawie zebranych relacji Jana Sekulaka i Ludmiły Żero, sporządzono 17 maja 1973 roku „Postanowienie o zarządzeniu ekshumacji”. Sędzia Urszula Prus delegowana do Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce na podstawie art. 4 dekr. z dnia 10.XI.1945 r. /Dz.U.Nr. 51, poz. 293/postanowiła na zasadzie art. 188 kpk zarządzić przeprowadzenie ekshumacji zwłok majora Henryka Dobrzańskiego (Hubala). Uzasadnienie: Na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego zostało ustalone, co następuje: 30 kwietnia 1940 r. w lesie pod Anielinem został rozstrzelany major Hubal (Henryk Dobrzański) - dowódca Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego, który od września 1939 r. do kwietnia 1940 r. walczył z Niemcami na terenie Kielecczyzny. Wg relacji świadka Jana Sekulaka został on pochowany przez Niemców w rejonie leśnym położonym na północny wschód od Tomaszowa Mazowieckiego. Dane zaczerpnięte ze źródeł niemieckich pozwoliły ustalić z dużą dokładnością miejsce złożenia zwłok. Grób znajduje się w odległości 300 m od szosy Tomaszów Mazowiecki - Cekanów w kierunku wschodnim. Major „Hubal” został pochowany w mundurze oficerskim, na szyi miał medalik z metalu (fotokopia medalika w aktach). Ponieważ zebrany materiał dowodowy jest wystarczający do zarządzenia ekshumacji należało orzec jak w sentencji. [24]
Do przeprowadzenia ekshumacji wyznaczony został zespół, w skład którego wszedł dr medycyny sądowej Aleksander Bąkowski. Datę rozpoczęcia prac ekshumacyjnych wyznaczono na 25 maja 1973 roku z zastrzeżeniem by nie podawać jej do publicznej wiadomości. Ekshumację miała przeprowadzić Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Łodzi. Cztery dni przed terminem jej rozpoczęcia sędzina Prus odwołała prace, informując telefonicznie łódzką komisję, że sprawa ze względu na swój charakter wymaga decyzji politycznych na szczeblu centralnym. [25] Szerzej okoliczności wstrzymania prac ekshumacyjnych wyjaśnił dr Bąkowski w wywiadzie udzielonym Ryszardowi Parce w 2006 roku.
Wspomnienia Bąkowskiego to materiał sensacyjny - pisał Parka. - O tamtych poszukiwaniach wiadomo było niewiele. Rozpoczęto je w 1973 roku, wyznaczono nawet datę ekshumacji, ale w ostatniej chwili sędzia, która wydała postanowienie - cofnęła swoją decyzję. Z uwagi na „warunki atmosferyczne”. - Ja ją spotkałem przypadkiem. Kilka miesięcy później. I nagle się okazało, że jej mąż został skierowany na zagraniczną placówkę i ona z nim wyjeżdża. Trochę to było dziwne. Bo kiedy się kontaktowałem wcześniej, nie było mowy o żadnym wyjeździe - wspomina lekarz. Zniknął również człowiek, który z ramienia Głównej Komisji szefował zespołowi badawczemu. - Wszedłem kiedyś do biura tego zespołu. I widzę samych nowych ludzi. Oni nawet nie wiedzieli, gdzie można znaleźć ich poprzedników - mówił dr Bąkowski. [26]
Mimo że w sprawę włączyły się czynniki „centralne” i ekshumację wstrzymano, Jan Sekulak nie ustawał w poszukiwaniach nowych świadków i dowodów. (...) otrzymał wiadomość, że żyje oficer Abwehry z placówki w Radomiu, który przeglądał dokumenty o przygotowaniu i przeprowadzeniu akcji przeciw oddziałowi „Hubala”. Kpt. Abwehry Konrad Galen (z Dortmundu, już nie żył). Otrzymał Sekulak dokumenty, jakie kapitan posiadał, ale okazało się, że to są jego notatki. Z notatek tych wiadomo, że kula, która zabiła „Hubala” przeszyła jego lewą dłoń.

cdn...

....
Do podobnych wniosków doszedł już wcześniej ojciec Andrzej Czesław Klimuszko, którego w 1975 roku poproszono o pomoc w odnalezieniu mogiły. Patrząc na pośmiertną fotografię majora Hubala o. Klimuszko opisał dokładnie miejsce jego śmierci. Nie udało mu się jednak określić położenia mogiły. Niemcy bali się pośmiertnego kultu zwariowanego majora, zniszczyli jego ciało przez spalenie albo - jak mnie wychodzi - poćwiartowali i wrzucili do rzeki. Może zakopali gdzieś w głębi lasu, dokąd wzrok mojego ducha nie może dokładnie widzieć z braku punktu zaczepienia, znaku orientacyjnego. [37]
Sprawa przycichła na kilka lat, tj. do 2002 roku, kiedy to na strychu kamienicy w Wiedniu odnaleziono pudełko z serią zdjęć wykonanych w latach wojny. Na dwóch z nich rozpoznano majora Hubala. Wieść o odnalezieniu nieznanych zdjęć Dobrzańskiego zelektryzowała opinię publiczną. Przeprowadzono dokładną analizę i wykluczono możliwość mistyfikacji. Dodatkowo pojawiły się spekulacje na temat, co właściwie zdjęcia przedstawiają? Wyjaśnijmy jednak sprawę od samego początku sięgając do materiału opublikowanego w „Tygodniku Opoczyńskim” w 2003 roku.
Zdjęcia, które tak wstrząsnęły opinią publiczną, przywiózł do Polski Roman Szlacan. Odnalazł je podczas sprzątania strychu domu swojej siostry, mieszkającej w Wiedniu. Gdyby nie on, prawdopodobnie trafiłyby na śmietnik. Jest to seria 110 zdjęć, z datą i miejscem ich wykonania.
Wśród odbitek są dwie zupełnie nie pasujące do reszty. Zdjęcia ciała majora Hubala. To jedno wydaje się być wyjątkowo cenne. Może bowiem być kluczem do wyjaśnienia tajemnicy zaginięcia ciała majora Dobrzańskiego. (...) Do tej pory hipotez dotyczących pochówku majora było wiele. Teraz pojawiła się kolejna wersja i wydaje się być najbardziej prawdopodobna. (... ) Na fotografii dokładnie widać, że ciało majora zostało obsypane dookoła wałem z piachu, a zwłoki obłożono gałęziami i gazetami. W tle widać też nogi żołnierzy i jak twierdzą historycy coś na kształt kanistra. Jeżeli przypuszczenia historyków się potwierdzą, mogłoby to oznaczać, że ciało majora Dobrzańskiego faktycznie zostało spalone (...). Sensacyjne zdjęcie rodzi jednak kolejne pytania. Czy ciało uległo całkowitemu spaleniu, a jeżeli nie, to co zrobiono ze szczątkami? [38]
Nie trzeba było długo czekać na odpowiedź na drugie pytanie. Przybyłemu do Polski w 2002 roku Romualdowi Rodziewiczowi „Romanowi”, jednemu z niewielu żyjących jeszcze hubalczyków, pokazano odnalezione zdjęcie. Ta fotografia potwierdza najgorsze. - mówi Rodziewicz - Pamiętam, że wkrótce po śmierci majora mieliśmy informacje, że Niemcy ciało jego spalili. To do nich podobne, robili to czasami. Ale nie wierzyliśmy, wydawało się nam to niemożliwe. O tym, że coś palono na terenie koszar, a potem jakieś resztki wyrzucano do Pilicy, opowiadał chłopaczek, który to obserwował. [39]
W maju 2006 roku „Dziennik Zachodni”, a za nim inne gazety, ogłosił wiadomość o odnalezieniu nowego śladu w sprawie pochówku majora Hubala. Informację o miejscu jego spoczynku wskazał Stefan Szaflik z Lublina, dawniej mieszkający w Wąsoszu koło Częstochowy. Według jego słów, na wiosnę 1940 roku, na plebanię w Wąsoszu, tuż za granicą Generalnej Guberni, Niemcy przywieźli trumnę z ciałem polskiego oficera. [40]
Jeszcze jako dziecko dowiedziałem się od księdza Bara, że Niemcy w wielkiej tajemnicy zakopali w Wąsoszu majora wojska polskiego - opowiada Stefan Szaflik - Opowieść tę słyszeli również od księdza zaprzyjaźnieni z nim moi rodzice. Ksiądz Bar był w 1940 roku wikarym w tej parafii. Proboszczem był wówczas ks. Spirra. Jak opowiadał mi ksiądz Bar, to właśnie proboszcz oraz jego kościelny byli oprócz Niemców jedynymi świadkami pochówku majora. (...) Z opowieści księdza Spirry wynikało, że był to postawny mężczyzna, ubrany w mundur, sądząc po stopniu wojskowym, major. (...) Podobno widać było, że zginął w walce. Jakiś czas później powiedział, że może powiedzieć tylko tyle, że był to wielki żołnierz i miał, jak się dokładnie wyraził, „dobre nazwisko”. [41]
Miejscem pochówku miał być ogród za plebanią. W latach pięćdziesiątych, podczas elektryfikacji wsi, odnaleziono tam faktycznie jakiś grób. Wspomniał o tym obecny proboszcz, ks. Zygmunt Pilarczyk.
Ksiądz [Bar - przyp. JL] wspominał kiedyś, jak w połowie lat 50. robotnicy kopiąc obok plebanii dół pod słup energetyczny natrafili na ciało polskiego przedwojennego oficera. (...) Na resztkach munduru znaleziono wojskowe odznaczenia. Robotnicy dali je księdzu Barowi. Niestety, nie wiem, co się z nimi stało. Ksiądz Bar powiedział mi raz, że miał jeden bardzo ważny order, ale gdzieś mu się zapodział.
O odznaczeniu, które było w posiadaniu księdza Bara, wspomina również Anna Kijak, nauczycielka z Wąsosza, która w zbiorach księdza widziała order Virtuti Militari. [42]
Pracami przygotowawczymi zajął się krakowski oddział Instytutu Pamięci Narodowej. Prasa niemal codziennie donosiła o nowych ustaleniach i zbliżającym się terminie rozpoczęcia prac wykopaliskowych. Przyjęto niemal za pewnik, że Hubala pochowano w Wąsoszu. Opracowano całkiem prawdopodobną mapkę przewozu ciała [43] i wszystko wskazywało na to, że nareszcie odkryto miejsce jego pochówku. Nikogo nie raziło to, że świadkowie widzieli przy mundurze przypięty krzyż Virtuti Militari. [44] Zakładano, że jeżeli zostanie odnaleziony to po numerze seryjnym wybitym na rewersie będzie można ustalić, czy znaleziono ciało majora Dobrzańskiego. Zapomniano w tym wszystkim, że odznaczenie od 1994 roku zdeponowane jest w Izbie Pamięci w Tomaszowie Mazowieckim, i że w chwili śmierci Hubala przechowywała je łączniczka, Ludmiła Żero „Ludka”. [45] Uwadze umknęła również inna rzecz. Powoływano się na opowieść dr. Schreihage, który miał określić miejsce wywiezienia zwłok na około 60 km. Tymczasem w relacji spisanej przez Jana Sekulaka [46] odległość ta wynosiła jedynie 4,2 do 4,5 km.
Mimo to przygotowania posuwały się naprzód i 28 listopada 2006 roku przystąpiono do prac wykopaliskowych w miejscu pierwszego pochówku. Postanowiliśmy sprawdzić wskazane przez mieszkańców wsi miejsce (...) Być może zostały tam guziki z munduru, klamra? (...) Wczoraj w dawnym ogrodzie przed plebanią rozpoczęliśmy badania.

Niestety, poza śladami pochówku z XVII - XVIII wieku, nic nie odnaleziono. [47] Na okres zimy zaprzestano prace badawcze w terenie, ale wraz ze zbliżającą się wiosną wszyscy niecierpliwie czekali rozpoczęcia nowego sezonu wykopaliskowego. Zaraz po Wielkanocy chcemy przeprowadzić podobne badania sondażowe, ale na obszarze około ara ziemi - mówi archeolog Jacek Koj. [48]
Niespodziewanie 17 marca 2007 roku „Dziennik Zachodni” doniósł o decyzji Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, który odmówił uznania bezimiennej mogiły za grób wojenny, co otworzyłoby drogę do ekshumacji. Mamy za mało przesłanek, żeby to zrobić - twierdzi Joanna Janecka z wydziału spraw obywatelskich ŚUW. Opowieści o pochowaniu Hubala to - jej zdaniem - za mało, by przekopać cmentarz. [49]
Najwyraźniej opór władz wojewódzkich został przełamany, ponieważ „Dziennik Zachodni” już 9 maja 2007 roku poinformował, że na cmentarzu w Wąsoszu 8 maja wznowiono poszukiwania. Według zebranych informacji miejscem obecnego spoczynku majora Hubala miała być samotna mogiła nieopodal grobu powstańców 1863 roku. Niestety, w rozkopanej mogile odnaleziono szczątki kobiety i dziecka. [50] 16 listopada, po zakończonym sezonie archeologicznym „Dziennik Zachodni” poinformował, że IPN nie zamyka śledztwa w sprawie Hubala. Dotychczasowe wskazówki okazały się niestety niewystarczające, żeby można było prowadzić dalsze badania w terenie, ale nadal będziemy szukać człowieka pochowanego na starym cmentarzu w latach pięćdziesiątych (...). [51]

W całej tej prasowej dyskusji odezwał się tylko jeden racjonalny głos. Zabrał go Jan Zbigniew Wroniszewski, hubalczyk. W rozmowie przeprowadzonej z nim przez Janusza Kędrackiego powiedział:
- Ktoś musi mieć cholerną imaginację, żeby tak mówić. (... ) Majora Hubala chował w tajemnicy Wehrmacht, nie był zainteresowany wywożeniem go pod Częstochowę. W latach 70. prowadzona była wielka akcja poszukiwawcza grobu w lasach spalskich, przekopano m.in. miejsca, gdzie zostali pochowani żołnierze, którzy zginęli we wrześniu 1939 roku. Nie znaleziono żadnego śladu.
- Może więc spoczywa w Wąsoszu? [Kędracki - przypis JL]
- Na pewno nie. Kolega Jan Sekulak, hubalczyk pseudonim „Dago”, nawiązał kontakt korespondencyjny z oficerem wywiadu niemieckiej dywizji rozlokowanej w okolicach Spały. Ten Niemiec twierdził, że był świadkiem pochowania majora, gotów był wskazać to miejsce. Nie zdążył jednak przyjechać, ponieważ zmarł. [52]
Nowy sezon wykopaliskowy w 2008 roku rozpoczął się od przyjazdu do Wąsosza Stefana Szaflika, który stwierdził, że prace prowadzone są w złym miejscu. W latach osiemdziesiątych przeprowadzono remont cmentarza i wskazana przez niego w korespondencji mogiła położona jest obecnie w innym miejscu. Najpierw trzeba będzie odtworzyć pierwotny wygląd cmentarza, aby ustalić miejsce, gdzie znajdowała się mogiła, do której przeniesiono zwłoki żołnierza pochowanego w ogrodzie za plebanią.
cdn...

Zamach na Fittinga 29.05.1944 r. Luzak Fittinga

Każde powojenne Zielone Święta przywołują mieszkańcom Końskich na myśl wspomnienie śmiałego zamachu dokonanego przez żołnierzy podziemia. Rankiem, w świąteczny poniedziałek, w miasteczku panował jeszcze spokój. Przed południem opustoszało. Najpierw trwała długa strzelanina od strony Modliszewic, potem na ulice wylegli zdenerwowani żandarmi. Rozpowiadano, że znienawidzony funkcjonariusz powiatowej administracji, major Fitting został zabity. Spodziewano się wszystkiego co najgorsze...

Jednego z zamachowców znam od kilkunastu lat. Podczas spotkań rozmawiamy zwykle o grzybobraniu, wędkarstwu i drobnostkach życia codziennego. Zapytany o głośną akcji, w Gawrońcu, poczuł się skrępowany. Ostatecznie ustaliliśmy, że on mi opowie, a ja zapiszę
- Bierz długopis i do roboty - ponaglał rozmówca.
- Jutro pracuję na pierwszą zmianę, muszę wcześnie wstać.

Na początku, gdy dostałem się do oddziału, dowódca powiedział do mnie:
- Zapomnij swoje imię i nazwisko.
Od tej pory przestałem się nazywać Tadeusz Krajewski. Przełożeni i koledzy zwracali się do mnie tylko „Grom”. Taki nadano mi pseudonim. Zbyt patetyczny, ale przyjąłem. Skończyłem kurs podoficerski i otrzymałem stopień kaprala. Miałem wtedy dwadzieścia lat, byłem uciekinierem z Baudienstu. Nawet matka nie wiedziała gdzie przebywam i z kim się zadaję. Wykonywało się różne zadania. A „robota” na Fittingu, to nie przypadek...
fot.1 Ruda Maleniecka, prawdopodobnie jesień 1941 lub wiosna 1942 r. Uroczystość przekazania
samochodu strażackiego ZIS (zdobycz wojenna) strażakom w Rudzie Malenieckiej.
Drugi od lewej Eduard Fitting, po lewej jego ręce Albrecht (?) pierwszy Landrat.
Fotografia z większej kolekcji fotografii Ryszarda Cichońskiego

c.d....W niedzielę o zmroku siedzieliśmy jeszcze na Bawarii w domu u zaufanych ludzi. Nakarmili nas, częstowali wódką. Rozmawialiśmy wiele, ale o Fittingu ani mru-mru. Po północy zapadliśmy w Gawrońcu. Majowy poranek nastaje wcześnie. Należało rozpoznać teren, wybrać stanowiska, przydzielić zadania. Widniało. Ptaki uporczywie wyśpiewywały godowe melodie. Wiosenną zieleń zalewała rosa. Trawę pokrył siwy szron. Było bardzo zimno. W krzakach nieprzyjemnie pachniało zgnilizną liści. Słońce dźwigało się, do góry zapowiadając upalny dzień. A nas zastygłych w bezruchu męczyło zimno i drzemka. Do czasu spodziewanej akcji pozostawało nadal sporo godzin. Zająłem się przeglądem broni i oporządzenia.

Posiadaliśmy automatyczną broń osobistą i ręczny karabin maszynowy. Do tego trzeba dodać kilka granatów spory zapas amunicji i... siekierę. Brakowało nam zegarka. Orientowaliśmy się po słońcu.

Chciałem wszystko mieć za sobą. Czy aby Niemiec nie zrezygnuje z dzisiejszej przejażdżki? Nadjeżdżał. Usłyszeliśmy tętent końskich kopyt. W naszą stronę galopowało dwóch jeźdźców. Podpuściliśmy obu bardzo blisko. Z odległości kilkunastu kroków przez gałęzie wygarnęliśmy seriami roje pocisków. Padły zabite konie. Jeźdźcy poderwali się od ziemi. Starszy, ubrany w jasny strój spacerowy utykając ucieka w pole. Nie możemy oddać strzału. Wszystkie pistolety zacięte, erkaem zagwożdżony. Major przebiegł łąkę, dopada rowu melioracyjnego. Oddala się w stronę wysokiego o tej porze żyta. „Sęp” dopada siodła przy zabitym siwku. Z przypiętej kabury wyrywa parabellum. Składa się i trafia.

Z krzątaniny wytrącił mnie widok chmury kurzu od strony mleczarni. W pole wyjeżdżały ciężarówki z żandarmami. Nad Gawrońcem krążył samolot rozpoznawczy. Puściliśmy się szalonym biegiem. Ze zmęczenia usta się nie zamykały. Pot zalewał oczy, nogi potykały na równej łące. Uciekaliśmy na północ. Chyłkiem przez kilka kilometrów otwartego pola. I jeszcze te ciężary. Broń, magazynki u pasa, granaty.

W samo południe kupowałem oranżadę u sklepikarza w Młynku Nieświńskim. Całą skrzynkę. Puste butelki rzucaliśmy z mostu do rzeki. Przygodni ludzie przyglądali się naszemu zmęczeniu i broni. Odmoczyliśmy spieczone wargi i wyschnięte gardła. Po południu podeszliśmy do leśniczówki na Kamiennym Krzyżu. Wyszedł leśniczy Zygmunt Janiszewski. Poprosiliśmy o wiaderko napoju. Przyniósł ciepły borówczany kompot. Rozlewał do kubków. Padliśmy ze zmęczenia na murawę. Wkładałem buty, gdy mnie Janiszewski zapytał, czy słyszeliśmy, że Fitting został zabity. - Właśnie stamtąd idziemy - powoli wymamrotał kapral „Sęp”.

„Wrzos” meldował o sposobie wykonania rozkazu. Porucznik „Bogdan” miał do nas kilka pytań. Na stole złożyliśmy cztery zdobyczne pistolety, papierośnicę, złoty zegarek i sto pięćdziesiąt złotych. Podziękował za udaną akcji.


Luzak Fittinga

W zaułkach historii lat okupacyjnych mieści się jeszcze wiele autentycznych sensacji. Choćby taki fakt. Dwa lata temu drukowałem publikację na temat egzekucji Kreislandwirta koneckiego majora Fittinga. Zaraz po tym czytelnicy i rozmówcy stawiali mi pytania. A co stało się z adiutantem Pietrzykowskim? W oparciu o relacje jego brata Kazimierza i partyzanta „Kedywu” Jana Łyczkowskiego - „Wicherka”, zrekonstruowałem dzieje Stanisława Pietrzykowskiego - „Ludwika”, bo takie pseudonim otrzymał od przełożonego.

Na wstępie należy zdementować nadal upowszechniane przekonanie, że Pietrzykowski pochodził z poznańskiego i był przesiedleńcem. Pietrzykowscy z dziada pradziada pochodzą z Piły (wieś koło Pomykowa) i bywali wyrobnikami lub bandosami. Rodzice „Ludwika” w 1913 roku wyjechali do Niemiec za pracą zarobkową. Osiedlili się u bauera pod Rostockiem. Tam urodził się w 1916 r, syn Stanisław, jako trzecie dziecko w rodzinie. Do Pomykowa przyjechał, gdy miał pięć lat.

Służby wojskowej nie odbywał. Za przykładem rówieśników poszukiwał pracy zarobkowej w Końskich. Terminował w zawodzie odlewnika w fabryce u Kronenbluma. Po ustaniu działań wojennych w 1939 r. powrócił do tygla i fasulca. Po kilku miesiącach fabrykę wizytował niemiecki starosta gospodarczy Fitting. Upatrzył sobie dwóch giserów. Zabrał ze sobą Pietrzykowskiego i Jana Kluska ze Starego Młyna. W podwórku stały szopy i stajnie dla koni. Giserzy stali się robotnikami stajennymi.

Potem major przenosi urząd do starostwa, a mieszkanie do dworu w Modliszewicach po wyjeździe hrabiny Tarnowskiej do Częstochowy. Do Modliszewic zostaje przeniesiony też Pietrzykowski, a Klusek odesłany do służby. Major poddaje „Ludwika” szkoleniu, a dokładnie raczej tresurze. Chłopak uczy się jazdy konnej, prowadzenia samochodu, strzelania z broni wojskowej i myśliwskiej. Przyswaja sobie formy wojskowego zachowania i elementy musztry. Poznaje zwyczaje i nawyki majora. Jest jego dyskretnym cieniem zawsze gotowym na wezwanie. Major sprawia jemu mundur, który ma obowiązek wkładać asystując przy wyjazdach służbowych i na wizyty. Nie odwiedza rodziny. Jest potrzebny majorowi przez okrągłą dobę do usług i czuwania.

fot.1. Po lewej Romuald Jedynak „Sęp”, po prawej Mieczysław Zasada „Wrzos”, dowódca 1 drużyny.
Fot. pochodzi z książki: Bogumił Kacperski, Jan Zbigniew Wroniszewski, Końskie i powiat konecki 1939-1945, Część czwarta. Konspiracja konecka 1943-1945, Końskie 2006.
Fot.2. Modliszewice. Wieża strażnicza zbudowana w 1943 r. w całości z macew - uważny obserwator znajdzie ich fragmenty (nieistniejący już niestety modrzewiowy dworek Tarnowskich znajdował się od strony fotografującego). Na jej szczycie zawisł sztandar ze swastyka, na górnej platformie zainstalowano trzy reflektory do sygnalizacji i oświetlania przedpola, a karabiny maszynowe rozmieszczone na różnych poziomach broniły podejścia... J.Z.Wroniszewski. Fot. KW 2005 r.

„ Zapiski z pożółkniętego brulionu część II „

   Sprawdzałem swoje  archiwum  i  szukałem pewnych fotografii , do artykułu o   akcji w Dziebałtowie z 1944 r.    Chodziło o zdjęcia  dział  , które  zostały  zniszczone  przez  partyzantów . Przy   okazji  tych  poszukiwań ,  trafił  w  moje  ręce  zżółknięty ze  starości  zeszyt ,  z  zapisanymi  ręcznie  stronami  .  Okazało  się  , że  już  raz  skorzystałem  z  jego  zawartości  publikując  artykuł  pt. „ Epizod z powstania - Ze Starego Pamiętnika - Bliżyński epizod z Powstania „ .
   Wtedy  wydawało  mi  się  , że  nie  ma  już  tam  nic  ciekawego  , a  inne zapiski w brulionie dotyczą  jakiś  mało  znanych  faktów  z  życia  mieszkańców  Bliżyna  i  okolic . 
W  trakcie  czytania  części , która  wydała  mi  się   pamiętnikiem  , trafiłem  na  opis kilku ciekawych  epizodów z życia rodziny Wasilewskich .
   Pierwsza  część pamiętnika  opisuje  młodego leśniczego  Tomasz Wasilewskiego , pracującego w majątku Ludwika Platera  w Niekłaniu . Czerwiec  1893 roku ,   Tomasz dostał  posadę  w  dobrach  niekłańskich , po  swoim  zmarłym  ojcu . Ojciec  Tomasza  w  czasie Powstania Styczniowego  pełnił  funkcję  podleśnego w lasach rządowych straży  Odrowążek leśnictwa  samsonowskiego . Utrzymywał  ścisłe  kontakty z  oddziałami Czachowskiego i Rudowskiego . Po  upadku  Powstania  przeniesiony został  do  Niekłania do  majątku Platerów .
   Dla  młodego  Wasilewskiego rozpoczynał  się  nowy  rozdział  w  życiu  . Pierwsza  samodzielna posada , tuż  po  skończonej  szkole  leśnej  w  Bolechowie w Galicji . Zakochany w  pannie  Magdalenie  Łęskiej , córce  hutmistrza z  Wołowa  .  Pragnął  ustabilizować  swoją  przyszłość . Pamiętnik  opisuje  wizyty  Tomasza  w  domu Łęskich , zaloty i uczucia   związane  z  miłością  do  Magdy . Młody Wasilewski  chcąc zaimponować  swojej  wybrance  opowiada jej  o    ciekawostkach , szkole , przyjaciołach  ,   o  świecie  , o krainach o  których  się  uczył  i  o  historii . Deklamował  wiersze  , a  zdarzało  się  , że  śpiewał  pieśni , spacerując  po  łące lub  w  lesie .

„ Ty  pójdziesz  górą , ty  pójdziesz  górą  ,
A  ja  doliną  ,
Ty  zakwitniesz różą , ty  zakwitniesz różą ,
A  ja  kaliną ,”

   Magdę  interesowało  wszystko  . Prosiła  Tomasza  o  opisy przyrody , nazwy  ptaków  czy  roślin  , których  nie  znała . Prosiła  o opowieści  o wydarzeniach na świecie , o  polityce i  ojcu  , który zmarł  dwa  lata  wcześniej .
   Przyszedł  dzień  , w  którym  Tomasz  wydobył  z  kieszeni  małe  skórzane  etui i  poprosił  Magdę  o  rękę  . Złoty  pierścień ze  szlachetnym  kamieniem  nałożył  na  palec  wybranki  , a  wpadający promyk słońca   odbił  się  od  klejnotu . Oświadczyny  zostały  przyjęte i  młodzi  w  tej  szczęśliwej  chwili  poszli  na  długi  spacer  . Ojciec  Magdy  przychylny  był  Tomaszowi , dał błogosławieństwo młodym .  Magdalena  , również  miała  coś  dla  swojego  wybranka , biało czerwoną  spinkę  o  symbolice  patriotycznej , na  której  umieszczono  orła w  koronie i  napis „ Boże zbaw Polskę „ . Była  to  pamiątka  po  jej  zmarłej  mamie  , która  otrzymała  spinkę  od  swojego  ojca  Powstańca z 1863 r . Tomasz  bardzo  się  wzruszył  i  opowiedział  swojej  ukochanej  o  różnych  formach  upamiętnienia  tamtych  czasów  . Jedną  z nich  była  biżuteria patriotyczna .
    Magda  postanowiła  zaprowadzić  Tomasza   na  miejsce pochówku kilku żołnierzy  z 1863 roku . Przeszli  obok  zbiornika  wodnego dającego energię  dla  fryszerki  . Brzegi stawu  były  w  większości zadrzewione czarną  olchą , jesionem i wierzbami . Dalej szli  w kierunku  toru  kolejowego . Przy  drodze  ,  u  podnóża  wysokiej  skarpy , stał  masywny krzyż  modrzewiowy  z metalowym  Chrystusem , zwróconym  twarzą w stronę  Bliżyna . Magda opowiedziała  Tomaszowi  , że  często  przychodziła  tu  z  mamą  by  pomodlić  się  i  złożyć  polne  kwiaty  na  stoliku  przy  krzyżu . Dziś  także  przyniosła  bukiecik  z  tureckiego  bzu  , który  włożyła  w  gliniany  dzbanuszek . Uklęknęli  oboje  , ramię  przy  ramieniu  i  modlili  się  za  pokój  duszy  pochowanych  powstańców . Kiedy wracali ,Tomasz  opowiedział  Magdzie , że  widział  taki  krzyż  koło  wsi  Stefanków :
    „ 22  kwietnia 1863 roku   miała  miejsce  krwawa  bitwa powstańczego  oddziału pułkownika  Dionizego Czachowskiego , naczelnika  wojennego województwa sandomierskiego z grupą  wojsk rosyjskich pod  dowództwem Dońca Chmielewskiego . Już  na kilka  dni  przed bitwą w lasach niekłańskich , a ściślej w uroczysku Piekło , zostało założone obozowisko oddziałów powstańczych , dowodzonych przez Czachowskiego . Nazwa  „Piekło” pochodzi od wielkich wychodni skalnych , które na wzgórzu występują o różnych kształtach , np. burta okrętowa , ambona  , ołtarz , komin itd. Ponieważ  takich  formacji  nie  mógł  stworzyć  człowiek  , w  mniemaniu  ludności  z  dawnych  lat  , mogła  to  stworzyć  tylko  siła  piekielna . Obóz  założono  u  podnóża bloków  i  występów  skalnych , a  w  to  miejsce  jęły  ściągać  rzesze  powstańcze . Wczesnym  rankiem  22 kwietnia , część  oddziałów  wyruszyła  w  kierunku  wsi  Skłoby . Grupę  tę  prowadził  sam  płk. Czachowski . Druga  część  wojsk powstańczych  pod  dowództwem  mjr-a Kononowicza  została  w  obozie  jako  odwód . Wojska  rosyjskie , dysponując doniesieniami  szpiegów  urządziły  zasadzkę , która  mogłaby  się  skończyć  pogromem  Polaków . Jeden  z  oficerów  - rotmistrz  Stanisław Dobrogoyski „ Grzmot „ , poprosił  Czachowskiego  o  możliwość  poprowadzenia  bitwy . Po  otrzymaniu  pozwolenia  , „Grzmot” z  jedną  kompanią  strzelców i  dwoma  kompaniami  kosynierów zaszedł od  tyłu  zasadzone  wojska carskie i  z  pełną  furią  zaatakował . W  bitwie  wzięło  udział  po  stronie  Polskiej  438 żołnierzy  przeciwko  460  żołnierzom  Smoleńskiego Pułku Piechoty i  kozakom . Po  stronie  Polskiej  zginął  1  a  6 z powstańców  zostało  rannych . Natomiast  nieprzyjaciel  stracił  300 zabitych i  rannych  oraz  kilkunastu wziętych  do  niewoli . Między  innymi  do  niewoli  dostał  się  Lejtnant  Nikiforow .  Zabitym  Polakiem  był  sam  dowódca  ataku  rotmistrz  „Grzmot „ Dobrogoyski . O okolicznościach  śmierci „Grzmota „  opowiedział  jeden  ze  strzelców  biorących  udział  w  pierwszym  uderzeniu . Po  wydaniu  rozkazu  otwarcia  ognia do  Rosjan , sam  rotmistrz  zastrzelił  ze  swojego  rewolweru 3  sołdatów . Nagle  na  przeciw  rotmistrza  stanął podoficer Smoleńskiego Pułku , z którego Dobrogoyski  wystąpił i wszedł  do  armii powstańczej . Podoficer poznał go i   krzyknął  niezwykle  głośno -” Ach , ty  odstępco , tutaj  przeciwko nam ?” . Rotmistrz nacisnął  spust  swojego  rewolweru , ale  ten  nie  wypalił . Natomiast  Rosjanin  strzelił  i  trafił  prosto  w  pierś „Grzmota „ . Kula  przeszła  przez  środek  brodawki i  przeszyła  go  na  wylot . Chwiejąc  się  na  nogach  , zdążył  jeszcze  krzyknąć : „ Manowski ! Tobie  komendę  oddaję  „ . Żołnierze rozpięli  mu  mundur , a  on zdążył  wyszukać na  piersi  fotografię  swojej  narzeczonej , panny Pauliny z  Kielc , umoczył je  we  krwi i wręczył kolegom  z  szeptem : „ koledzy , to  jej  na  pamiątkę „ . Po  wyszeptaniu  tych  słów skonał .
   W  bitwie  tej  wzięto do  niewoli  13 jeńców  rosyjskich . Ponieważ władze  carskie wieszały  wziętych do  niewoli  powstańców , przeto  Czachowski wystąpił  pisemnie  do  radomskiego  generała Uszakowa , będącego naczelnikiem  wojennym na  gubernatorstwo radomskie  z  postanowieniem , że od  tego  czasu  , wzięci  do  niewoli  żołnierze  rosyjscy będą  kategorycznie  wieszani i  tak  też  uczyniono  z  Lejtnantem  Nikiforem i  11 innymi  jeńcami  w  uroczysku „Piekło” . Jednemu  jeńcowi , podoficerowi  Antoniemu Turlinowi  z powiatu Olkuskiego udało  się  przeżyć . Błagał  o  życie  czystą polszczyzną  , twierdząc  , że  jego  matką  była  Polka . Jednak   rozkaz  pułkownika  trzeba  było  wykonać  i  biedaka  powieszono . Sznur  pękł  pod  ciężarem  młodzieńca . Udano  się  więc  do  Czachowskiego  z  prośbą  o  ułaskawienie , ale  naczelnik  odmówił  , mimo  , że  obecny  przy  egzekucji  kapelan , ks. Serafin   Szulc , przypomniał  naczelnikowi  o  istniejącym  prawie  zwyczajowym , które  nakazywało  ułaskawić  skazańca w  takim  przypadku . Jeszcze  dwukrotnie  zakładano  biedakowi  stryczek  i  dwa  razy  zrywał  się  sznur . Po   takim  fakcie  większość  powstańców  zwróciło  się  do  naczelnika  o  darowanie  życia  sołdatowi . Tym  razem  Czachowski  zmienił  zdanie  i  na prośbę  skazańca  wcielono  go  do  strzelców  powstania . Nie  pozostał  tam  jednak  długo  i  przy  najbliższej  okazji  uciekł  do  Rosjan . Jednak  prawda  z  wieszaniem tego  człowieka   była  inna  niż  ją  przedstawiono . Otóż  ks. Szulc  ujęty  błaganiem   sołdata , namówił  podoficera  Józefa Guzowskiego do  nacięcia  sznura . Guzowski  zrobił  to  dyskretnie  nacinając  i  wiążąc sznur  na  szyi  Turlina . Nie  przewidział  jednak  , że  już  po  Powstaniu  , człowiek  , który  zawdzięczał  mu  życie  , rozpozna  go  na  jednej  z   Kieleckich  ulic  i  wyda  na  śmierć  . Całe  wydarzenie  z  wieszaniem  i  strasznym  końcem  Guzowskiego  ujawnił  ksiądz Szulc  w  Monachium swemu  przyjacielowi  Antoniemu Drążkiewiczowi , który  umieścił  tę  relację  w  swoich  pamiętnikach .

Ale  Tomaszu  , skąd  ty  tyle  wiesz  o  tych  sprawach  ?  - spytała  Magda
Widzisz  Madziu  , chcę  ci  coś  powiedzieć  , ale  proszę  o  dyskrecję  , aby  sprawa  ta była wiadoma  tylko  w  naszych rodzinach . Otóż  , byłem  ostatnio  w  Dalejowie u gajowego Skalskiego  , który  kiedyś  pracował  dla  mojego  ojca . W  czasie  Powstania  leśniczówka  nasza była  pod  obserwacją  i  kilkakrotnie  była  rewizja . Rosjanie wściekle szukali  broni  czy  żołnierzy  w taki sposób    ,że  mama  moja  się  pochorowała  z nerwów .Ojciec utrzymywał wtedy kontakty  z  Czachowskim  i  Rudowskim  , posiadał  broń palną  i  sieczną , którą  przechowywał  gajowy  Skalski . Po  przeniesieniu do  Niekłania tata  nie  zabrał tych  przedmiotów  ze  sobą  , tylko  wspólnie  ze  Skalskim  ukryli  broń  w lesie . Gajowy wyszukał  w   okolicach  Dalejowa  ogromnego  buka  z  dziuplą , w której umieszczono depozyt . Miejsce  było  oddalone  od  uczęszczanych  ścieżek  i  w  trudno dostępnych krzakach . Zanim  jednak  ukryto  broń  , odpowiednio  zabezpieczyli  i zakonserwowali ją w  schowku . Otwór  dziupli  został  zakryty  przez  dopasowanie drewna  i  kory . Dodatkowo  , aby  zamaskować  wejście  powieszono  tam  kapliczkę  z Matką  Boską  , którą  wykonał  sam  Skalski . Niedawno  , będąc  w  Dalejowie  u Skalskiego  , wyjęliśmy schowane  tam  rzeczy  . Właśnie  minęło  30  lat  od  momentu  ich ukrycia . Ja  zabrałem  2 przedmioty  ,a  Skalski  wziął  dubeltówkę  . Dobre zakonserwowanie  i brak dostępu powietrza  do  skrytki  nie  spowodowało  uszkodzeń broni .

   Tomasz  wyjął  ze  swojej  sakwy  podróżnej  2  przedmioty  w  skórzanych pokrowcach . Ze skórzanej  trójkątnej  kabury  wyjął pistolet  kunsztownej  roboty z  rękojeścią  z  masy  perłowej . Lufa  tylko  w  dwóch  miejscach  pokryta  była  plamkami  rdzy ,  broń  była  sprawna . Z  zaśniedziałej  pochwy wyciągnął   myśliwski  kordelas , który  należał  do  dziadka  Tomasza  - Romana  Wasilewskiego . Ta  broń  sieczna  również  była  cenna , rękojeść  wykonana  ze  złoconego  srebra  , wysadzana dwoma  szmaragdami i  herbem  księcia  Botwida .

   - Ten  kordelas podarował  memu  dziadkowi  książę  Botwid  za  uratowanie  od  śmierci    księżnej , żony  Botwida  , w  trakcie  łowów w  Puszczy  Nalibodzkiej . Dziadek  pełnił  tam  funkcję  łowczego  w  latach  dwudziestych obecnego  stulecia .
To  jest  pistolet  mojego pradziadka Józefa Wasilewskiego  który  przebył  całą  kampanię Insurekcji Kościuszkowskiej . Po  klęsce maciejowickiej  , wyniósł  ciężko  rannego żołnierza Kacpra hrabiego Radziszewskiego  z Mazowsza , a  ten  w  podzięce  podarował  mu  ten  oto pistolet .
To  jest  historycznej  wartości  przedmiot  i  należy  go  starannie  przechowywać  w rodzinie  -  stwierdziła  Magdalena .
Masz  rację  moja  droga  , ale  w  nim  znajduje  się  jeszcze  coś  co  nas  ucieszy oboje , tylko  muszę  kilka  chwil  przy  nim  pomajstrować  scyzorykiem .

   Za  chwilę  z  dolnej  części  rękojeści  , po  odsunięciu  zasuwki  , wysypało  się  na  stolik  12  sztuk złotych  monet .

To  są  złote  dukaty  koronne , albo  inaczej  czerwone złote ostatniego  króla polskiego , Stanisława  Augusta Poniatowskiego , o  nominale  jednego  dukata . Wszystkie  monety wybito w 1791 roku  , czyli  w  roku  uchwalenia przez Sejm Wielki  Konstytucji  3-go Maja . Ciężar jednej sztuki  wynosi  około  0,27 łuta rosyjskiego .  Madziu , jeśli  mnie  posłuchasz  , to  wydamy  4  z  monet  na  nasze  obrączki , ślub  i  skromny  naszyjnik  dla  ciebie  , a  resztę  trzeba będzie  nadal  ukrywać  . Schowamy  też  pistolet  , gdyż  jeszcze  nie  ten  czas  , aby  mógł  wisieć  na  ołtarzyku  rodziny .

   Niestety  tutaj  urywa  się  zapis w  pamiętniku  Tomasza  Wasilewskiego . Nie  wiadomo  czy  ożenił  się  z  Magdaleną  ?  Jeśli  tak  to czy  byli  szczęśliwi  ?  Czy  udało  się  w  szlachetnym  celu  spożytkować  skarb  cennych  monet  ?  Jakie  były  dalsze  losy rodziny Wasilewskich  ? Czy  to  był  rzeczywiście  pamiętnik ?
Na  te  pytania nie  mam  na  tę  chwilę  odpowiedzi . Próbowałem  odnaleźć  jakiekolwiek  informacje  o  tak  zacnej  rodzince . Niestety  bezskutecznie .

1. Na  temat  Józefa  Wasilewskiego – uczestnika  Insurekcji Kościuszkowskiej  nie  znalazłem żadnej  wzmianki . Dotyczy  to  również  Kacpra Radziszewskiego hrabiego – uratowanego przez Józefa  oficera  .
2. Roman Wasilewski dziadek Tomasza , łowczy  księcia Botwida – na  jego  temat  jak  i  na temat  księcia  , nie  znalazłem  żadnych wiadomości  .
3. Stanisław Wasilewski , ojciec Tomasza , podleśny lasów samsonowskich – również  brak wiadomości  .
4. Magdalena Wasilewska z domu Łęska i Tomasz Wasilewski – brak  potwierdzenia  istnienia  takich  osób .

Pavelock

Przesyłam link do relacji z wystawy

https://www.konskie.org.pl/2019/01/medaliki-i-krzyzyki-wiara-i-historia-w.html#more