Przy  okazji  podczas  spotkania  z  miejscową  ludnością  wskazano  mi  miejsce pochówku  prawdopodobnie  powstańca  styczniowego . Mogiła  znajduje  się   w  lesie  nieopodal traktu  Modrzewskiego , między  wsią  Bryzgów  a  Kuźnicą . Opiekują  się  grobem  okoliczni  mieszkańcy , co  jakiś  czas wymieniany  jest  krzyż . To że  jest  to  żołnierz z  Partii Czachowskiego  przekazywane  jest  ustnie  z  pokolenia  na  pokolenia .

Na  obozowisku podsumowanie  dnia  , identyfikowanie  znalezisk i  planowanie  dnia  następnego . Drugi  dzień  zlotu przyniósł lekką  zmianę  pogody , zrobiło  się  ciepło i słonecznie . Okazało się  również  że  padły  pierwsze  srebrne monetki w tym  2  rzymskie i  kilka  średniowiecznych angielskich z XIII i XIV wieku , ostrogi i elementy  fibuli  rzymskiej , sporo  brytyjskich  monetek z XVII,XVIII, XIX i XX wieku .
Wieczorem , przy  ognisku popłynęły opowiadania  o  skarbach , o  naszych  najlepszych i największych znaleziskach . W ruch  poszły  katalogi z  monetami      w celu identyfikacji znajdek.
Sobota okazała  się  szczęśliwa  dla  wielu  poszukiwaczy . Większość  przeniosła  się  na  nowe  pola bliżej  wioski  Cockenhorne . Wyszło z  ziemi kilkanaście  sreberek w  tym  przepiękny  denar  Elżbiety I z 1567 roku . I  ja  miałem  szczęście . Przy dokładnym  "czesaniu " skrawka pola  dostałem  silny  sygnał i  pod  cewką trafił  się  piękny , złoty  sygnet masoński z  okresu międzywojennego , lub  jak  twierdzą  niektórzy  z końca XIX wieku . Myślałem  że  zostałem  "królem polowania" ze  swym  sygnetem . Okazało  się  że  jeden z kolegów wykopał złotą  rzymską  monetę i  tym  samym przebił  moje  znalezisko . Zgodnie  z  angielskim prawem , znaleziska od  pewnej wartości  są  katalogowane , wyceniane i  znalazca zobowiązany  jest  zapłacić połowę  wartości  monety właścicielowi  gruntów . Moneta  dostaje  wtedy  tzw. pochodzenie i można legalnie  wwieźć  ją  do  kraju . Sygnet  na  szczęście  nie  przekroczył progu wartości , dlatego  też po  sfotografowaniu i  skatalogowaniu  , mogłem spokojnie zabrać znalezisko do Polski . Prawdę  mówiąc  założyłem  pierścień  na  palec  i  po  prostu  wsiadłem  do  samolotu . Nie  chciałem  ryzykować  zgłaszania  znaleziska . Ostatni  dzień zlotu przyniósł jeszcze  jedno  ciekawe  znalezisko. Jeden  z  poszukiwaczy  odnalazł  bowiem monetę celtycką z około 1800 roku przed Chrystusem . I  tym  razem  procedura katalogowania   była  taka  sama jak przy  "rzymku" .
   Podsumowując  zlot ,mogę  stwierdzić  że  była  to  wspaniała przygoda  . Poznałem  wiele ciekawych osób z pasją , mających  wspaniałe kolekcje , działających w międzynarodowych stowarzyszeniach , współpracujących z wieloma  instytucjami i archeologami . Ci  ludzie pomagają pisać historię , pomagają ocalić wiele  artefaktów przed zniszczeniem .
   Nie obywało  się  także  bez  zabawnych  sytuacji . W drugim  dniu  zlotu , na  skraju pola  dostałem  silny  sygnał na  "kolor" . Zaczynam kopać i wołam kolegę do  pomocy . Z  ziemi  wyłania się  kształt miecza lub  sztyletu  w  stylu  rzymskim . Napięcie  rośnie , widać  już  pełny  kształt , brak  jest  tylko  rękojeści i jelca . Delikatnie  wyciągam  go  z  dołka i  oglądam . Do  ostatniej  chwili  byłem pewny  że  to  biała  broń . Tssss.... To  sporych  rozmiarów  pilnik zdzierak. Śmiechu  było  co  niemiara  , gdyż  połowa  ludzi  z  tego  pola  pędziła  zobaczyć  miecz .
Druga  śmieszna  historia z poprzedniego zlotu. Jeden  z  kolegów  trafił  rzymską  monetę  z  brązu , podczas oglądania podszedł  do  niego  anglik i  wskazując  na  monetę powiedział : " O  Roman  Coins !"( o moneta  rzymska) , na  co  nasz  kolega  wyciągnął  rękę  do  przybysza  i  odpowiedział :" Miło  mi  Rysiek Jestem " .  I  w  ten  sposób  z  Ryśka  przechrzczony  został  na  Romana .

   Mam  nadzieję  że  w  przyszłym  roku uda  mi  się  polecieć  na  kolejny  zlot  do  Wielkiej  Brytanii . Atmosfera , ludzie i  cały  klimat  utrzymujący  się  podczas  zlotu to  naprawdę  nie  zapomniane chwile ( jak  śpiewał  Ryszard  Riedel z  zespołu  Dżem - w życiu  piękne  są  tylko  chwile ) . A  przecież  o  to  właśnie  chodzi . Myślę  że  wraz  z  rodzinką i kolegami   godnie  reprezentowaliśmy  nasze forum   .

  Pavelock

Pozazdrościć przygody 

                                                               "Ułan Tereska "

   W tym  roku  mija  70  lat  od  ostatniego potwierdzonego   kontaktu  z  Marianną  Cel pseudonim  " Tereska " , żołnierką  Wydzielonego Oddziału  Wojska  Polskiego  , pod  dowództwem mj-ra  Henryka  Dobrzańskiego " Hubala " .
   Osoba  Marianny  Cel jest  pod  wieloma  względami  interesująca  i  tajemnicza .  Urodzona  w rodzinnym  domu  w  Cisach 18.01.1918 r .(  dzisiaj  część  wioski  Budy ) . Miała  jeszcze troje  rodzeństwa , dwie  siostry  i  brata . Bardzo  wcześnie bo  w  wieku  3  lat  traci  ojca , a  3  lata  później  matkę  . Wraz  z  rodzeństwem  przechodzi  pod  opiekę  ciotki , również  Marianny  Cel i  zamieszkuje  w  wiosce  Budy . Uczęszcza  do  Szkoły  Podstawowej  w  Lipie i  po  ukończeniu  7  klas wyjeżdża  do  Łodzi za  pracą . Jest  rok  1934 . Marianna  znajduje zajęcie  jako  służąca  w  domach  bogatych  przedsiębiorców , związanych  z  branżą  włókniarską . Po  pewnym  czasie  trafia  do  kancelarii prawniczej . Ciekawostką  z  tego  okresu jest  to , że  ukończyła  kurs  spadochronowy  , co  nawet  dziś  nieczęsto  zdarza  się wśród  kobiet .  Oprócz  tych  skąpych  informacji , jeśli  chodzi  o  pobyt  w  Łodzi  wiemy  niewiele .  Przed  wybuchem  wojny  wraca  do  rodzinnych  już  teraz  Bud . Wróciła  inna  Marysia . Ze  wspomnień  rodziny  i  mieszkańców  wsi  Budy  można  wnioskować  że  dziewczyna  zmieniła  się . Stała  się  pewna  siebie , wysportowana , zachowywała  się  zupełnie  inaczej  niż  rówieśniczki  ze  wsi . W  jednej  z  relacji  mieszkanki  wsi  Budy  pojawia  się  opis  pewnego  zdarzenia : " Na  skraju  wsi  , pod  lasem  kilku  chłopców  pasło  krowy . Na  pastwisku  rosły  2  wierzby . Do  jednej  z  nich  chłopcy  rzucali  znalezionym  w  lesie  bagnetem  austriackim . Po  kilkunastu  nieudanych  rzutach gdzie  ostrze  odbijało  się  od  drzewa , chcieli  zakończyć  zabawę . Wszystkiemu  przypatrywała  się  Marianna . Podeszła  do  chłopców , wzięła  bagnet , poważyła  w  dłoni  , spojrzała  na  drzewo i  rzuciła . Ostrze  idealnie  wbiło  się  w  środek  wierzby , a  chłopcy  aż  jęknęli  z  zachwytu . Później tłumaczyła  chłopcom  fachowo  obliczenia i  technikę  rzutu , ale  czy  coś  z  tego  pojęli ? W  każdym  razie  rzucała  jeszcze  kilkakrotnie  bagnetem  i  za  każdym  razem  ostrze  wbijało  się  w  drzewo ."
   Oprócz  tego  zdarzenia  ludzie  zapamiętali  że  Marianna  dość  biegle  posługiwała  się  językiem  niemieckim w  mowie  i  piśmie , a  także  dobrze  radziła  sobie  z  językiem  rosyjskim .Tłumaczyła  i  pisała  kilka listów  do  Rzeszy  w  sprawie  pracy  dla  mieszkańców  okolicznych  wsi .
   Tak  zastaje  Mariannę  wybuch  II  Wojny  Światowej . Już  na  samym  początku września pokazała  się  jako  rasowy  zwiadowca , który  posiada  ponad  przeciętną  wiedzę  na  temat  topografii  terenu  i  terenoznawstwa . Przeprowadza  rozbite  grupy  żołnierzy  Polskich przez  lasy , brody  i  bagna   nie  narażając  ich  na  spotkanie  z  wrogiem . Bezpośrednio  po  wkroczeniu  Niemców  na  te  tereny , kilkakrotnie  dokonała  aktów  sabotażu , przecinając  linie  telefoniczne . Około  10.X.1939 r przejeżdża  w  pobliżu  spory  patrol  " Hubalczyków". Dziewczyna  od  razu  nawiązuje  kontakt  z  żołnierzami  przekazując  im  ważne  informacje  wywiadowcze  na  temat  rozlokowania  posterunków  Niemieckich . Swoimi  sposobami  odnajduje  miejsce  postoju  całego oddziału w  gajówce  Jana  Barana  w  Zychach . W  tym  samym  czasie  do  gajówki  ściągają  ochotnicy  chcący  wstąpić  do  oddziału . Major  rozmawia  z  każdym  przybyłym  ,  ale  nie  każdego  do  wojska  przyjmuje . Nie  było  broni  ani  mundurów , a  większość  przybyłych  była  nie  przeszkolona  wojskowo . Marysia  jednak  w  jakiś  sposób  przekonała  Hubala  o  swoich  umiejętnościach  i  zaletach  przydatnych  dla  oddziału . Została  przyjęta  jako  łączniczka  - sanitariuszka  i  przyjęła  pseudonim  "Tereska" . Jej  pierwsze  zadanie  to  dostarczenie  listu  majora  do  matki  mieszkającej  w  Krakowie . Po  powrocie  z  misji  zastaje  oddział  w  Cisowniku . Jest  28.10.1939 r , oddział  zostaje  zaskoczony  przez  jednostki  policji  i  żandarmerii niemieckiej . Szczęściem dla  naszych ,  niemiecki  dowódca  zlekceważył  doniesienia  o wielkości  oddziału  i  uderzył  frontalnie  na  zabudowania  Cisownika . Polacy  w  czasie  odwrotu  do  lasu  utracili  tabory  z  żywnością  , amunicją  i  zapasową  bronią  . Szczególnie  żal  było  kilku  r-kaemów  typu  WZ 28 . Ponadto  utracono  większość  koni , tylko  Alicki  zajmujący  kwaterę  przy  samym  lesie  zdołał  wyprowadzić  kilka  koni  ze  stodoły , które  stanowiły  teraz cdn..............

dalszy  ciąg ...........
   Po  zwycięskiej  potyczce major  zrozumiał  że  Niemcy  ściągają  większe  siły  aby  położyć  kres  działalności  oddziału , który  przenosi  się  w  okolice  wsi  Szałas Stary . To  tylko  25km  od  miejsca  walki . Agentura  wroga  szybko  donosi  o  miejscu  postoju  Dobrzańskiego i rankiem  01.IV.1940 r Niemcy  otaczają  okolice  Szałasów . Patrole  Polskie  nawiązuję  kontakt  ogniowy  z  każdej  strony .Pozostaje  się  przebić  przez  pierścień  okrążenia . Piechota   pod  dowództwem  ppor."Sępa" Marka  Szymańskiego , miała  za  zadanie  powstrzymać  ewentualny  pościg . Oddział  musi  się  rozdzielić . Ustalono  miejsce  spotkania  i  przystąpiono  do realizacji  planu . Gwałtowne  uderzenie  Polskiej  kawalerii w  miejscu  najmniej  spodziewanym  do  przebicia  się  , powoduje  zamieszanie  w  szeregach  niemieckich . Zdążyli  oddać  tylko  kilka  strzałów  w  stronę  naszej  jazdy , myśląc  że  to  większy  zwiad rozpoznaje  teren  przedarcia przez  okrążenie . Nie  ruszają  w  pogoń  za  oddziałem  , tym  bardziej  że  słychać  jest  już  kanonadę  ze  strony  , z  której  spodziewano  się  Polaków . To  piechota  przywitała  ogniem  zwijające  się  skrzydło  okrążenia , dając  w  ten  sposób  czas  na  oddalenie  się  głównego  oddziału  .
    Nie  mamy  informacji  co  w  czasie  tej  potyczki  robiła  "Tereska" . Kawaleria  wyszła  z  okrążenia  przecinając  szosę  Samsonów  - Odrowąż . Oddział  zapada  na  odpoczynek we  wsi  Węgrzyn , a  major  wysyła  dziewczynę  na  poszukiwanie  piechoty . Ta , nie  nawiązuje  jednak  kontaktu z  piechotą  i  próbuje  wrócić  do  oddziału .  Nie  zastaje  jednak  nikogo  z  naszych  w  Węgrzynie  , nie  ma  też  żadnej  wiadomości  w  którą  stronę  mogli  się  udać . Dodatkowo  przybijają  ją  wiadomości  o  pacyfikacjach  , rzekomo  za  pomoc  udzieloną  oddziałowi . Boi  się  nawet  spytać  o  naszych  żołnierzy  . W  oczach  ludzi  , którzy  przeżyli gehennę , widzi  nienawiść  i  ból . To  Niemiecka  propaganda  wbiła  tym  ludziom  pogląd  o  winie  Hubalczyków.
    Jako  pierwsza  z  oddziału  dowiaduje  się  z gazety niemieckiej  o  śmierci  swojego  dowódcy . Ci  , którzy  zostali  z  nim  do  końca  , chcą  prowadzić  walkę dalej  . Poszukują kogoś na  miejsce  majora . "Tereska " "łapie "  kontakt  i  spotyka  się  z  ocalałymi  żołnierzami  w  gajówce  pod  Kluczewskiem   25.VI.1940 r. Po  nieudanej  propozycji  współpracy  z  umówionym  oficerem  , oddział  zostaje  rozwiązany . Tak  kończy  się  piękna  karta  działalności w  oddziale  Hubala  tej  młodej   kobiety .  Jakie  są  dalsze  losy  Marianny  Cel  " Tereski" ?
   
   Po  rozwiązaniu  oddziału  przez  pewien  czas  mieszkała  w  Rzeczycy  , by  później  przenieść się  do  podwarszawskich Ząbek do  Ludmiły  Żero  , łączniczki  ZSP , ZWZ . Po  jakimś  czasie  przenosi  się  do  Warszawy  na  ul.Dziką  28 , do  siostry  Henryka  Ossowskiego  "Dołęgi", oficera  z  OWWP Hubala . Na  tym  momencie  kończą się  na  100%  potwierdzone  informacje na  temat  losów  Celówny . Istnieje jednak  wiele nie  potwierdzonych  hipotez    dotyczących  jej  działalności  , życia  i  śmierci . Oto  kilka  z  nich :

 Relacja I - ciotka  "Tereski" , również  Marianna Cel .
" Pod  koniec  czerwca  1940 lub 1941 roku mój  mąż  wstał  nad  ranem  celem  codziennego  obrządku . Na  skraju  lasu  zobaczył  Marysię  machającą  do  niego  białą  chustką . Podszedł  do niej  zdziwiony . Nie  chciała  za  nic  wejść  do  domu , obawiając  się  iż  ten  jest  pod  obserwacją .Porozmawiali  chwilę  ( nie  pamiętam  o  czym  rozmawiali (?) po  czym  pożegnała  się  i  odeszła  w  las ".
 Relacja II - Henryk Ossowski  "Dołęga" .
" Kategorycznie  zaprzecza  jakoby  Tereska należała  do  ZWZ i pełniła  funkcję  łączniczki-kurierki .  Mieszkała  przecież  u  nas  jakiś  czas  i  wiedziała  o tym  że  byliśmy  w  organizacji  , a  więc  po  co  miałaby  ukrywać swoją  działalność  w  tej  samej  organizacji ?  W Listopadzie  1940 r. oznajmiła  że  musi  nagle  wyjechać , ale  nie  podała  przyczyny  tej  nagłej  decyzji ani  celu  podróży . Przypuszczaliśmy  nawet  że  może  dziewczyna  spodziewa  się  dziecka  , nie  chcąc  się  z  tym  zdradzać chciała  odbyć  poród  gdzieś  na  prowincji . Nie  wykluczam  jednak  możliwości  związania  się  właśnie  w  tym  okresie  z  jakąś powstającą  organizacją  podziemia . Mogła zostać  wysłana  na  akcję  i  zginąć" . Tak  wyglądał  ostatni  kontakt  Ossowskich  z  Tereską .   cdn....

Znam personalia  NN z 2 bat  3 dak pochowanego w Ruskim Brodzie...  Pozdrawiam Patriotytcznych Dreptaków.

 Old tiger z Kacprowa

Czołem !

 Jeszcze nie potwierdzone - Stanisław Siemoniuk ... .
Trzeba odszukać , polegli ,zaginieni , ranni  do 13 IX 1939...
Niektórzy ranni dokonali żywota  w RB i na Kacprowie ,spoczywają jako NN  w  RB.  Blaszki były zdeponowane u ŚP ks Ptaszyńskiego lub u kościelnego :Śieciały"-Sikory....
Paru w tym oficer się wykurowali  ,za metalowy żołd kupili ciuchy  i odmaszerowali....
Koło z okuciami na mojej ścianie  DAKu z miejsca gdzie znajdowaliśmy miedziane resztki pierścieni  ze szwabskich pocisków ...
Gdzieś obok w bagienkach  leżą  zamki....
Będę w RB po 11XI...

Old tiger z Kacprowa
ps.
Jakieś łajzy podszywają się pod nasz pomnik !

Część II "Bitwa pod Barakiem"
Jego I batalion (dowódca mjr Marian Tinz) zajął pozycje na północnym brzegu Czarnej na wschód od miejscowości Wiosna i Piekło. W nocy z 4 na 5 września przybył w pas obrony dywizji szwadron kawalerii dywizyjnej rtm. Bronisława Riczki, który skierowano do rejonu Żarnowa dla nawiązania łączności z koncentrującą się w Skarżysku Kamiennej 3. DP. 36. DP rez. na zachodnim brzegu Wisły miała więc w swym składzie: dowództwo i sztab dywizji, dywizyjne kompanie łączności i kolarzy, kawalerię dywizyjną, 163. i 165. pp rez. (bez III. batalionu) oraz dwie kolumny taborowe. Ogólny stan osobowy wynosił 213 oficerów i 6388 podoficerów i żołnierzy . Zdolność bojową dywizji poważnie osłabił brak pododdziałów artylerii. Dodatkowo trudną sytuację dywizji pogłębiał fakt istnienia 10-kilometrowej luki między 36. DP rez. a 12. DP od m. Piekło do m. Krasne, którą z powodu braku odwodów dowódca Grupy Operacyjnej (GO) gen.bryg. Stanisław Skwarczyński nie mógł obsadzić. W nocy z 5 na 6 września do dywizji dołączyły oddziały por. Jana Łodzińskiego i por. Michała Chełmickiego (z rozbitego 25. pp 7. DP) z 1. baterią artylerii 1. dywizjonu 7. pal kpt. Stanisława Pruskiego. Dowódca dywizji płk B. Ostrowski po zreorganizowaniu przybyłych oddziałów w zbiorczy batalion 25. pp, ześrodkował go w pobliżu II batalionu 165. pp rez. na południe od Izabelowa. Ostatecznie w skład 36. DP rez. weszło sześć batalionów piechoty i bateria artylerii lekkiej. O świcie 6 września pododdziały niemieckiej 1. Dywizji Lekkiej (DLek.) podeszły do rejonu obrony dywizji, po czym w godzinach popołudniowych nawiązały styczność ogniową z prawoskrzydłowym 163. pp rez. I. batalion 163. pp rez. około godz. 2000 zaatakowany przez Niemców w sile około batalionu piechoty wspartego baterią artylerii, stoczył zaciekłą walkę o utrzymanie rubieży rzeki Czarnej na przeprawie w Rudzie Malenickiej. Batalion odparł atak, odrzucając nacierającego przeciwnika. Walkę tę tak wspomina kpt. Władysław Henzell, "Na karkach uciekającej ludności, jeszcze przed zmrokiem, czołowe oddziały niemieckiej 1 Dlek. chciały z marszu opanować przeprawę przez rzekę Czarną w m. Ruda Maleniecka, bronioną przez 3 kompanię kpt. Stanisława Mroza. Zaskoczenie nie powiodło się. Żołnierze zachęceni osobistym przykładem dowódcy pułku ppłk P. Nakoniecznikoffa i dowódcy baonu mjr S. Ruśkiewicza, stawili Niemcom zacięty opór. Nieprzyjaciel, przywitany ogniem dział ppanc. i broni maszynowej poniósł duże straty" . Mimo utrzymania zajmowanych pozycji przez 163. pp rez. ogólna sytuacja 36. DP rez. stała się krytyczna, wskutek wejścia oddziałów niemieckiej 2. DLek.
w lukę między 36. DP rez. a 12. DP w rejonie na południowy zachód od m. Piekło. Powstała groźba odcięcia dywizji od sił głównych grupy rozwijającej się obronnie pod Skarżyskiem Kamienną. Groźba odcięcia dywizji zmusiła płk B. Ostrowskiego do zarządzenia odwrotu w kierunku wschodnim. "Wobec tego, że już nadchodził dzień i nie chciałem narażać oddziałów na straty ze strony lotnictwa nieprzyjaciel¬skiego, postanowiłem odwrót wykonać dopiero nocą z dnia 7 na 8 września, rano zaś tylko przegrupować oddziały i podciągnąć je bliżej m. Końskie" . Decyzja płk B. Ostrowskiego o pozostaniu w dniu 7 września w rejonie m. Końskie, nie mając właściwego rozpoznania sił przeciwnika i sądząc, że ma przed sobą jedynie siły 1 Dlek. była wielce ryzykowna. Pozostawanie w rejonie m. Końskie stanowiło tym większe zagrożenie, że na południe od pozycji obronnych dywizji powstała 20-kilometrowa luka w wyniku wycofania się oddziałów 3. DP na m. Odrowąż . Tym samym dywizja, która walczyła w znacznie uszczuplonym składzie, pozbawiona praktycznie artylerii została wystawiona na uderzenie przeważających sił przeciwnika. W godzinach przedpołudniowych 7 września dywizja przyjęła dwurzutowe ugrupowanie bojowe w rejonie Końskich. W pierwszym rzucie w rej. Kazanowa zajął pozycje 163. pp rez. Obsadził on odcinek na zachód od Modliszewic i południowy zachód od Nowego Kazanowa. II. batalion mjr J. Andrychowskiego zajął pozycje na prawym skrzydle pułku w rej. Modliszewic, na lewym skrzydle pułku zajął pozycje III. batalion mjr Kazimierza Bielawskiego. I. batalion mjr S. Ruśkiewicza stanowiący odwód pułku ześrodkował się w lesie kazanowskim. W drugim rzucie dywizji, na rubieży Rogów - Piła - Kozia Wola, stanął 165. pp rez. wzmocniony zbiorczym batalionem z 25. pp (7. DP). I. batalion mjr M. Tinza stanął na skraju lasu pod Rogowem, II. batalion mjr Stanisława Inglota zajął pozycje w rejonie Koziej Woli, zbiorczy batalion 25. pp zajął pozycje na skraju lasu pod Piłą. Szwadron kawalerii dywizyjnej rtm. B. Riczki jako ubezpieczenie dywizji z kierunku północnego, rozwinął się pod miejscowością Barycz. Artyleria dywizji w składzie 1. baterii z 7. pal pod dowództwem kpt. S. Pruskiego, została przeznaczona do ogólnego wsparcia oddziałów. Dowództwo dywizji stanęło w lesie pod Nieświńskim Młynkiem. W tym położeniu, dążące na Radom pododdziały 1. DLek. uderzyły o godz. 1400 7 września na pozycję obronną 163. pp pod Kazanowem. Walki o pozycję pod Kazanowem trwały do zmroku, ponieważ 163. pp mimo braku wsparcia artylerii stawił zacięty opór. Jedyna bateria artylerii kpt. S. Pru¬skiego natychmiast po otwarciu ognia została zbombardowana i zaprzestała walki. W trakcie zaciętych walk Kazanów dwukrotnie przechodził z rąk do rąk. Pułk poniósł dotkliwe straty w ludziach i sprzęcie, tracąc wielu zabitych i rannych oraz 5 dział przeciwpancernych. Walki 163. pp pod Kazanowem tak opisuje w swoich wspomnieniach kpt. W. Henzell, dowódca 3. kompanii cekaemów III. batalionu: "Po paru godzinach - walka ponownie przybiera na sile. Artyleria npla strzela bez przerwy ogniem kierowanym przez lotnika. Po nasileniu ognia wnioskuję, że npl przygotowuje się do szturmu. Z głębi lasu nadciąga odwód pułku - I baon 163 pp mjr S. Ruśkiewicza, jak również i d-ca pułku ppłk Przemysław Nakoniecznikoff. Baon zapada na skraj lasu w poszyciu leśnym. Składam d-cy pułku krótki meldunek. D-ca pułku obserwuje przez lornetkę pole walki, dzieli się swymi spostrzeżeniami i podrywa I baon 163 pp do przeciwuderzenia. Poszli jak na defiladę, przez chwilę zaniemówiliśmy, patrząc na nich i podziwiając ich postawę. Nasilenie ognia npla gwałtownie wzmogło się. Niemcy wdzierają się do Kazanowa. Przeciwuderzenie wsparte ogniem broni maszynowej i moździerzy, dochodzi do Kazanowa i niknie w opłotkach. Na czele swoich plutonów idą: por. Józef Bukowski, ppor. rez. Stanisław Mederski, ppor. rez. Jan Adrian Zyśko, nauczyciel z Borszczowa, ppor. rez. Władysław Mikołajewicz, nauczyciel z m. Turylcze i por. rez. Marian Walerian Iluczewski. Ponownie dochodzi do walki wręcz, decyduje granat i bagnet. Niemcy powoli wycofują się. Bronią się jeszcze w opłotkach, zaroślach i wgłębieniach terenowych. Poszczególne grupy Niemców stawiających opór, zostały zlikwidowane przez dzielnych polskich żołnierzy" . Mimo poniesionych strat w ludziach i sprzęcie 163. pp utrzymał pozycje obronne do godzin wieczornych, kiedy to oddziały 1DLek. zerwały styczność ogniową i wycofały się za rzekę Czarną. Jednakże wskutek znacznych postępów Niemców na skrzydłach 36. DP rez. utrzymanie pozycji nad rzeką Czarną, stało się niemożliwe. Odwrót dywizji w tej sytuacji z dotychczas zajmowanej pozycji, stał się koniecznością. W godzinach popołudniowych 7 września dowódca dywizji otrzymał rozkaz od dowódcy GO gen. bryg. S. Skwarczyńskiego, nakazujący mu opuszczenie dotychczasowej pozycji z zadaniem "36 DP (przejść) do lasu na wschód od szosy Szydłowiec - Skarżysko, a na zachód od m. Kierz Niedźwiedzi" . Płk B. Ostrowski wykonując rozkaz, postanowił przegrupować dywizję tak, aby przybliżyć ją do 3. i 12. DP. Organizując odwrót z zajmowanej pozycji, dowódca dywizji podzielił ją na dwa zgrupowania, które poruszając się dwiema drogami, miały osiągnąć rejon ześrodkowania. Pierwsze zgrupowanie w składzie: dowódca i sztab dywizji, kompania łączności, kompania sztabowa, szwadron kawalerii dywizyjnej, kolumna taborów i 163. pp, miało poruszać się drogą na kierunku Piasek - Furmanów - Antoniów do leśniczówki Barak. Zgrupowanie drugie w składzie: 165. pp (bez III. batalionu), zbiorczy batalion 25. pp (7. DP), 1. bateria 7. pal, miało poruszać się drogą na kierunku Piła - Kozia Wola - Niekłań - Majdów - Skarżysko Książęce. O zmroku 7 września dywizja rozpoczęła wycofywanie się w kierunku na wschód. W czasie odchodzenia 36. DP rez. sprzed frontu 1. DLek. na drogach marszu podczas formowania kolumny wystąpiło zamieszanie związane z przemie¬szczaniem się batalionów w poszczególnych pułkach. Przegrupowanie tych pododdziałów zajęło dużo czasu i w rezultacie znacznie opóźniło nocny odwrót dywizji. Rano 8 września płk B. Ostrowski wraz ze sztabem, pododdziałami dywizyjnymi i kawalerią dywizyjną, osiągnął rejon leśniczówki Barak, natomiast gros sił dywizji osiągnęło rejon m. Antoniów, gdzie zatrzymano się na odpoczynek. Stanowiący ubezpieczenie dywizji II. batalion 165. pp mjr S. Inglota w trakcie przegrupowywania się spod Koziej Woli do rejonu Niekłania został zaatakowany przez oddział wydzielony 2. DLek. Batalion w krótkiej walce z użyciem broni pancernej został rozbity, a niedobitki batalionu wraz z 6. kompanią dołączyły do sił głównych dywizji. Dowódca dywizji, płk B. Ostrowski pozostający wraz ze sztabem i podod-działami w rejonie leśniczówki Barak nie nawiązał łączności z siłami głównymi dywizji, pozostającymi w rejonie Antoniów - Huta. Przed południem 8 września czołowe pododdziały oddziału wydzielonego 2. DLek. działające ze Skarżyska na Szydłowiec, zaatakowały m.p. dowódcy dywizji rozbijając kompanię sztabową oraz spychając kawalerię ku północy do m. Barak. Płk B. Ostrowski - w zaistniałej sytuacji sądząc, że został odcięty od głównych sił dywizji nakazał resztkom tych pododdziałów wycofanie się na Iłżę, a sam z kwatermistrzem dywizji mjr dypl. Stanisławem Kramerem wyruszył na poszukiwanie dowódcy GO gen.bryg. S. Skwarczyńskiego Decyzja ta pozbawiła płk B. Ostrowskiego wpływu na dowodzenie siłami dywizji, która znalazła się w trudnej sytuacji. Była ona także wyrazem utraty zdolności dowódczych płk B. Ostrowskiego, którego obowiązkiem było zrobić wszystko, co możliwe dla odzyskania dowodzenia siłami dywizji. Kawaleria dywizyjna rtm. B. Riczki wycofująca się w kierunku Iłży napotykając wszędzie na drodze odwrotu Niemców, zawróciła ku północy na Wierzbicę osiągając o świcie 9 września Skaryszew. Po czym w godzinach wieczornych dotarła do Wisły pod Regowem, tracąc bezpowrotnie łączność z 36. DP rez. Siły główne dywizji dotarły w godzinach południowych 8 września do szosy Skarżysko - Szydłowiec, napotykając wszędzie oddziały niemieckie. W tej trudnej sytuacji, dowódca 163. pp ppłk Przemysław Nakoniecznikoff po uzyskaniu informacji o nieobecności dowódcy dywizji w rejonie Baraku przejął dowodzenie nad całością sił dywizji. Uzyskane informacje pozwoliły ppłk P. Nakoniecznikoffowi podjęcie decyzji o wykonaniu uderzenia na poruszające się szosą Skarżysko - Szydłowiec, pododdziały 2. DLek. w celu otwarcia drogi do sił głównych GO gen.bryg. S. Skwarczyńskiego. Należy podkreślić, że wykonanie uderzenia musiała poprzedzić reorganizacja oddziałów dywizji, która w trakcie przemarszu utraciła około 30% stanu osobowego . Ppłk P. Nakoniecznikoff, ugrupował swe siły do uderzenia z następującymi zadaniami: 163. pp rez. wraz z 1. baterią 7. pal miał nacierać w kierunku na południe od Baraku, na Kierz Niedźwiedzi, Trębowiec i Iłżę; przekroczyć szosę szybko i na szerokim odcinku; wykorzystać 1 baterię artylerii na prawym skrzydle do zwalczania czołgów na wprost; 165. pp rez. - ubezpieczać natarcie 163. pp rez. w kierunku Skarżyska-Kamiennej, a w dalszym natarciu osłaniać go przesuwając się w kierunku na północ od Skarżyska Książęcego i Świerczka, zwracając szczególną uwagę na osłonę z Mirca . Około godziny 1600 8 września ruszył do natarcia 163. pp rez . W jego pierwszym rzucie szedł I. batalion mjr S. Ruśkiewicza i II. batalion mjr J. Andrychowskiego wsparty 1. baterią 7 pal, a w drugim III. batalion mjr K. Bie-lawskiego. Na prawym skrzydle dywizji uderzał 165. pp rez. Uderzające pierwszorzutowe bataliony 163. pp rez., napotkały na swojej drodze zmotoryzo¬waną kolumnę z 2. DLek., którą po uporczywej i ciężkiej walce rozbiły, otwierając sobie drogę do działań odwrotowych w kierunku na Iłżę. Po zapadnięciu zmroku siły główne dywizji przekroczyły szosę i ześrodkowały się w lesie koło Kierza Niedźwieckiego, gdzie dokonano ponownej reorganizacji sił. Sformowano 163. i 165. pp rez. po dwa bataliony każdy. Ze względu na brak amunicji zlikwidowano 1. baterię artylerii 7. pal oraz ciężką broń maszynową. Około godziny 2230 163 pp rez. płk P. Nakoniecznikoffa ruszył przez Zbijów, Trębowiec na Iłżę, a 165. pp rez. ppłk Z. Gromadzkiego przez Skarżysko Książęce. Przed południem 9 września 163. pp rez. ześrodkował się w lesie na północ od Jasienia Górnego. Tymczasem 165. pp rez. osiągnął las na zachód od Trębowca Dużego, skąd zaobserwowano poruszające się drogą z Mirca na Wierzbicę zmotoryzowane kolumny niemieckie. Pułki zostały rozdzielone przez przegrupowujące się siły 2. DLek . 36. DP rez. po osiągnięciu rejonu lasów na zachód i wschód od Trębowca Dużego, miała już tylko cztery słabe bataliony. Pozbawiona sztabu, pododdziałów artylerii nie przedstawiała już siły zwiąĂ‚¬zku taktycznego, praktycznie przestała istnieć. Do 163. pp rez. ześrodkowanego w lesie na północ od Jasieńca Górnego dołączyły rozbite oddziały z 3. DP a także rozbitkowie z 12. DP. O zmierzchu 9 września pułk podjął marsz w kierunku Wisły. W nocy w rejonie Piotrowego Pola do pułku dołączył dowódca 52. pp ppłk dypl. Jan Gabryś z batalionem piechoty. 10 września pułk osiągnął lasy między Antoniowem z Zapustą nad rzeką Kamienna, gdzie stwierdzono że wojska niemieckie znajdują się na zachodnim brzegu Wisły, a mosty na Wiśle są zniszczone. W tej sytuacji dowódca 163. pp ppłk P. Nakoniecznikoff zdając sobie sprawę, że droga do Wisły jest odcięta a pułk nie zdoła się przebić, nakazał na odprawie rozwiązać pułk i przedzierać się grupami na wschodni brzeg Wisły. W decyzji o rozwiązaniu pułku podano także miejsce zbiórki, do którego w razie przedzierania się za Wisłę powinni dążyć żołnierze pułku. Miejscem zbiórki wyznaczono Puławy. Również o zmierzchu 9 września 165. pp wyruszył w kierunku Wisły na Wierzbicę, lecz został w nocy zaatakowany pod tą miejscowością przez pododdział piechoty z czołgami 2. DLek. Pułk odparł natarcie, kontynuując marsz, osiągając o świcie 10 września las na północny wschód od Wierzbicy. Miejsce ześrodkowania pułku zostało jednak zlokalizowane przez lotnictwo niemieckie. Wkrótce też wyszło na miejsce ześrodkowania pułku natarcie piechoty wspartej czołgami, które zostało odparte, jednak w trakcie walki pułk praktycznie zużył całą posiadaną amunicję, pozostając bez środków do walki. W tej sytuacji dowódca pułku, ppłk Z. Gromadzki rozformował pułk. Ppłk Z. Gromadzki podzielił żołnierzy na małe grupy, z zadaniem przedzierania się za Wisłę i dojścia do określonych punktów zbornych. Dowódca pułku z grupą żołnierzy przekroczył Wisłę pod Baranowem . Rozwiązanie obu pułków dywizji zakończyło istnienie 36. DP rez., która mimo braku pełnego ukompletowania etatowego pododdziałów, braku artylerii wzięła udział w walkach toczonych przez armię "Prusy". Podkreślić należy że w całokształcie walk dywizji, największą wartość bojową posiadał 163. pp rez. mobilizowany przez brygadę KOP "Podole". 163 pp rez. wykazał się dużą dzielnością bojową i uporczywością w walce. Również dowódca pułku ppłk P. Nakoniecznikoff sprostał zadaniom jakim podczas walk został poddany. Nie można tego samego powiedzieć o dowódcy dywizji płk B. Ostrowskim, który nie zdał egzaminu w dowodzeniu 36 DP rez., opuszczając dywizję w najtrudniejszym momencie - gdy przebijała się przez siły 2 DLek. zagradzające jej drogę do wojsk GO gen.bryg. S. Skwarczyńskiego.Krótki okres istnienia dywizji jest również wynikiem błędów w dowodzeniu siłami GO gen.bryg. S. Skwarczyńskiego, w wyniku, czego dywizja przez cały okres walk walczyła w osamotnieniu.

dr Jerzy Prochwicz

żródło:http://domnaskale.net.pl/artykul/bitwa-pod-barakiem/