To one cieszą się ogromnym powodzeniem wśród fotografujących Stare Miasto turystów, którzy szczególną uwagę zwracają na imponujący szyld ozdobiony figurą smoka, zainstalowany w końcu lat sześćdziesiątych przez ówczesne Warszawskie Zakłady Gastronomiczne jako reklama kawiarni "Bazyliszek", mieszczącej się w Rynku Starego Miasta 5. Wspaniały, ponad metrowej długości smok umieszczony na metalowym wsporniku, wykonany w manierze charakterystycznej dla metaloplastyki lat sześćdziesiątych został, niestety, w ostatnich czasach upiększony grubą warstwą złotej farby i kolorowymi żarówkami przez nowego użytkownika, niemniej jednak ocalał dzięki temu, iż obecny najemca zachował tradycyjną nazwę oraz branżę lokalu mieszczącego się pod tym adresem od lat pięćdziesiątych zeszłego wieku.

Szczęśliwym trafem zachowano w niemal nietkniętym stanie piękne szyldy apteki na kamienicy w Rynku Starego Miasta 17/19 z wężem Eskulapa owiniętym wokół kielicha czy syrenkę w ażurowym kartuszu dawnego salonu piękności "Izis" z ul. Piwnej 31/33, które po niezbędnej zmianie nazwy towarzyszącej figurom, zaadoptowane zostały przez nowych właścicieli dawnej apteki "Cefarmu" oraz przez Muzeum Farmacji im. Antoniny Leśniewskiej, działające obecnie jako filia Muzeum Historycznego m.st. Warszawy.

Prawdziwym rezerwatem ocalałych po transformacji ustrojowej szyldów staromiejskich jest ul. Piwna, przy której zachowało się ich aż dziesięć, z czego kilka odznacza się doskonałym poziomem artystycznym, jak neorenesansowa syrenka dawnej księgarni varsavianów "Domu Książki" przy ul. Piwnej 20, zaprojektowana przez rzeźbiarkę Marię Owczarczyk w 1972 r., przepiękny szyld z mosiężnym konikiem morskim sklepu bursztyniarskiego "Ambra" pani Jadwigi Langiewicz-Oknińskiej z ul. Piwnej 15, zainstalowany w 1974 r., czy opisana w warszawskiej prasie "Karoca z Łańcuta" z żelaza i miedzi, wykonana dla warsztatu metaloplastycznego Andrzeja Lewandowskiego, mieszczącego się w kamieniczce przy ul. Piwnej 46, dziś już nieistniejącego.

Historycznie rzecz ujmując, obecne staromiejskie szyldy nie są bezpośrednią kontynuacją obyczajów praktykowanych w tym względzie w okresie tuż przed zniszczeniem autentycznej dzielnicy staromiejskiej. Sądząc po zdjęciach elewacji kamieniczek zachowanych w tzw. Referacie Gabarytów, czyli zespole dokumentacji fotograficznej Starego Miasta, tworzonej od lat trzydziestych do 1944 r., w staromiejskiej reklamie dominował wówczas styl najprostszych dziewiętnastowiecznych szyldów płaskich, zawierających nazwę zakładu i mniej lub bardziej szczegółowe wyliczenie sprzedawanych towarów czy świadczonych usług - często umieszczanych na wewnętrznej stronie zamykanych na noc drewnianych okiennic wystawowych. Zwyczaj montowania szyldów należących do warsztatów, sklepów i szynków prostopadle do elewacji kamienicy wywodzi się w prostej linii z tradycji miast średniowiecznych. Szczególnie rozpowszechniony był na terenach Flandrii, północnej Francji oraz Anglii i Niemiec, skąd dotarł do Polski wraz z innymi wzorcami organizacji życia miejskiego. Figury przedstawiające postacie nawiązujące do symboliki religijnej, istoty baśniowe, zwierzęta, rośliny oraz symbole astronomiczne umieszczane na elewacjach domów pozwalały niepiśmiennemu przechodniowi na zidentyfikowanie poszczególnych ulic i domów, spełniając obok funkcji apotropaicznej i heraldycznej funkcję zbliżoną do obecnego zwyczaju nadawania ulicom nazw, a budynkom numerów. W podobny sposób nadawano tożsamość sklepom i szynkom, przy czym najprostszym sposobem zwrócenia uwagi klienta na rodzaj uprawianej działalności było umieszczenie w widocznym dla przechodnia miejscu wyobrażenia sprzedawanego artykułu lub przedmiotu świadczącego wymownie o rodzaju wykonywanych usług. Niektóre miniatury Kodeksu Behema ukazują w perspektywie wąskich uliczek, zawieszane na drągach, wieńce z zielonych liści, oznaczające miejsca wyszynku piwa. Piekarze wywieszali malowidła przedstawiające bochenki chleba, szewcy - but, zaś cyrulicy mosiężny talerz. Godłem białoskórnika była czerwona rękawica. Garstka oryginalnych szyldów semaforowych misternej kowalskiej roboty zachowała się do czasów dzisiejszych w miastach północnej Francji.


Zwyczaj stosowania tego rodzaju szyldów zaczął zanikać mniej więcej na przełomie 18/19 wieku, przypuszczalnie pod wpływem rozpowszechniania się umiejętności czytania i pisania oraz stopniowego poszerzania ulic miejskich.
W dzisiejszych czasach większość zabytkowych budynków w krajach europejskich objęta jest zinstytucjonalizowaną ochroną Państwa w związku z czym władze konserwatorskie ingerują na ogół w formę umieszczania na nich reklam, narzucając rozwiązania, które zapewniają im harmonijne współistnienie z historycznym charakterem budowli.

Czy koncepcja nawiązania do dawnej formy szyldu, praktykowana na warszawskiej starówce w latach siedemdziesiątych była ahistoryczna w swej istocie?
Być może tak, ale w takim samym stopniu, jak ahistoryczny jest obecny kształt całej odtworzonej po wojnie dzielnicy. Poza tym historia sztuki zna niezliczone przypadki sięgania do atrybutów przeszłości wyrwanych z pierwotnego kontekstu. Wystarczy wspomnieć Napoleona w rzymskich szatach skrywających jedwabne ineksprymable czy pałace wiktoriańskie baronów przemysłowych z okolic Manchesteru zaopatrywanych w gotyckie blanki, pomimo że ich właścicielom od dawna nie zagrażał najazd dzikich Walijczyków.
Zachowując ciągłość historyczną lub nie szyldy nieistniejących już firm znajdujące się na elewacjach kamienic staromiejskich są często prawdziwymi dziełami sztuki, a ponadto materialnym świadectwem mijającej epoki i jako takie zasługują na zachowanie i opiekę konserwatorską.

Artykuł i zdjęcia pochodzą z miesięcznika ,,Spotkania z Zabytkami" i są autorstwa Kamili Baturo