W  związku  z  artykułem  o  zrzucie  cichociemnych  , dostałem  informacje  od  kilku  osób  uzupełniające  moje  badania  w  tym  temacie  .  Oczywiście  na  razie  będą  weryfikowane  , ale  jeden  pan  przysłał  mi  taką  oto  ulotkę  agitacyjną  , podobno  często  występującą  przy  zrzutach  .  Czy  ktoś  z  kolegów  spotkał  się  z  takim  typem  ulotki  ? 
W  MWP nie  mieli  na  jej  temat  żadnych  wiadomości  .

Część  I .
              Stary Grzybów – Krzyż  z historią Powstania Styczniowego  w  tle

   Zawsze  kiedy  pracuję  w  terenie  dłużej  niż  tydzień  , staram  się  nawiązać  kontakt  z  osobami  mającymi  informacje  na  temat  wydarzeń  z  historii  w  ich  najbliższym  otoczeniu . Szukam  legend  , opowiadań  i  relacji  świadków .  Tak  było  w  Starym  Grzybowie  w  2011 roku , podczas  robót  przy  budowie  nowego  wodociągu  . Tym  razem  starsza  pani  sama  do  mnie  podeszła  i poprosiła  o  dokładne  wyznaczenie  trasy  nowego  wodociągu , który  łączył  się  na  jej  podwórku  ze  starą  instalacją  . Po  wyznaczeniu  trasy  instalacji  , okazało  się  że  tylko  kilka  metrów  wykopu przechodzić  będzie  przez  jej  podwórko .  Widać  było  , że  pani  odetchnęła  z  ulgą  , po  czym  opowiedziała  mi  taką  historię  :
                           Relacja dziadka pani  Jadwigi  Nowak – Michała  Talera  .

   „ Za  oknem  wiatr gwizdał  i  przeszywał  gałęzie drzew , strącając przy  tym  okruszki śniegu  . Zamieć  zdawała  się  co  rusz  przybierać  na  sile  . Chuchaliśmy  z  siostrą  w  małe  okienko w  kuchni by  zobaczyć  cokolwiek na  zewnątrz , ale robiło  się  już  ciemno  i  tylko  kontury  drzew  przebijały  przez  tumany  wznoszącego  się  śnieżnego  pyłu .  W  izbie  było  przyjemnie i ciepło , tatuś  siedział  na  ławce  paląc  fajeczkę  , a  mama  cerowała  naszą  bieliznę . Brutus – nasz  pies  leżał  w pobliżu  pieca  , grzejąc stare  już  kości . Na  co  dzień  jest na  dworze  , ale  tata  zabrał  go  do  środka  , gdyż  na  zewnątrz  była  zawierucha  śnieżna . Lubiłem  takie  chwile  , kiedy  rodzina  była  razem  . W tym  sielskim  nastroju , przy  odgłosie  strzelających  gałęzi  w  piecu  , pojawiło  się  w  wychuchanej  szparce  okna migocące  światełko . Raz ginęło  , raz  się  pojawiało , zdawało  się  iż  zbliża  się  coraz  bardziej  ku  domowi . Brutus  podniósł  łeb  nasłuchując ,    zdawało  się  że  wyłapuje  jakieś obce  odgłosy wśród wyjącego  wiatru . Zerwał  się  i  podbiegł  do  drzwi  ze  złowrogim  gulgotem  w  gardle .
„Ktoś  jest  na  zewnątrz  !  widziałem  światło „-  powiedziałem  do  rodziców . Tatuś  podkręcił płomień  lampy  naftowej , mama  przerwała  swe  robótki  ,  a  pies  zaczął  na  dobre  ujadać . W tym  samym  czasie  usłyszeliśmy  wszyscy  łomot  i  głosy  ludzkie :
„Otwórzcie  !  Dobrzy  ludzie  , otwórzcie . My  chrześcijanie ,  mamy  rannego „ .             
Tata  nakazał gestem  ręki  schować  się  za  piecem  , a  sam  zwolnił  skobel  , otwierając  drzwi . Powiało  chłodem , do  izby  wszedł  mężczyzna  z  latarenką  w  ręku  , a  za nim  weszło  jeszcze  dwóch  niosących  pod  ramionami  rannego . Widać  było  że  są  zmarznięci  i  zmęczeni . Twarze  czerwone od  mrozu , a  na  kołnierzach  kożuszków  i  futrzanych  czapach odłożyła  się  warstwa śniegu . Przy  boku mieli  krótkie  szable , za  pasem  pistolety  , a  przez  plecy  przewieszone  dwururki  .   
   -” Proszę  się  nie  bać   , jesteśmy  od  powstańców  , nasz  oddział  stoczył  tu  niedaleko bitwę   . Kozacy  rozbili  naszą  kawalerię  i  odcięli  nas  od  głównych sił . Nasz  dowódca spadł  z  konia  cięty   szablą w nogę  . Niesiemy  go  już  od wczoraj  . Bliżyn  zajęty , w Odrowążu duże  siły  Kozaków , a  wszystkie  wioski  obsadzone  dragonami  i piechotą   . Odpoczniemy  trochę  , opatrzymy  naszego oficera   i  ruszamy  do  Końskich  ,  tam  jest  lekarz  i  zaprzyjaźniony  dom . Czy  widzieliście  w  pobliżu  wojsko  ?  „
- „  Ani  Rosjan  , ani  naszych  nie  widziałem  „  -  odparł  ojciec . 
   Mama  szybko  uprzątnęła  ze  stołu , tata  zapalił  drugą  lampę   , a  przybyli  ułożyli  rannego  na  podłodze . Z  wysokiego  buta  oficera  wylała  się  krew , nad  straszliwą  raną  sięgającą prawie  od  pasa  do  kolana  zawiązana była  szarfa   .  Widziałem  strasznie  bladą  twarz  , pokrytą  kropelkami  potu , gorączkował  . Miał  półprzymknięte  oczy  i  ciężko  oddychał  .  Wojskowi zdjęli  kożuchy , usiedli  na  ławie  i  jedli  podany  im  gorący  barszcz . Byli  tak  zmęczeni  , że  zaraz  posnęli  na  siedząco .  Potem  rodzice  zajęli  się  rannym . Mama  porozcinała  grube  sukienne  spodnie rannego , aby  przemyć  i  zaopatrzyć  ranę , z której  sączyła się  krew  i ropa . Buta  nie  udało  się  zdjąć  , a  wszelkie  próby  sprawiały  straszny  ból .  Tata  obmył  okolice  rany  i  przewiązał  bandażami , uzyskanymi  z  naszych  płóciennych koszul .  Ranny  oficer  poprosił  słabym  głosem  o  wodę  .  Ledwie  mógł  dźwignąć głowę  przy  piciu  , potem  usnął  . 

Część III - ostatnia
..............taty  :  „ pamiętajcie  o  mogile  powstańca ,  niech  Michał  zrobi  nowy  krzyż – dębowy „ . Zrobiłem  tak jak  tata  sobie  życzył  i  wystrugałem  dębowy  krzyż . Tym  razem  był  większy  od  poprzednich .  Po  latach  , kiedy  założyłem  własną  rodzinę  i  miałem  dzieci  , przekazałem  im  tę  historię  z  zaznaczeniem  o  tym , aby  zawsze  pamiętać  o  tym  bohaterze , który  pochowany  jest  na  naszym  podwórku . Obejście  zmieniało  się  z  biegiem  lat  ,  powstały  nowe  zabudowania  , stare  zostały  obalone  . Podczas  rozbiórki spod  strzechy  nad  oborą  , wypadło zawiniątko .  Znalazłem  schowany  przez  tatę  pistolet i  szablę  zmarłego  oficera . Lata  wilgoci  zrobiły  swoje  i  znaleziska  były  tak  zardzewiałe  , że  wyrzuciłem  je  do  dołu . Przypomniałem  sobie  o  glinianym  garnku  w  którym  były  monety i guziki  , ale  nie  wiedziałem  gdzie  tego  szukać  . Najpierw mama  ,   później Zosia  zmarły . One  mogły  wiedzieć  coś  o  ukrytych  drobiazgach ,   ja  nie  byłem  z  tatą  w  chwili    ukrywania  garnka . Odłożyłem  temat  na  inny  czas .  Przyszedł  nowy  XX wiek , a  z  nim  wiele  zmian  u  nas  w  rodzinie  . Syn  najstarszy  zaciągnął  się  do  wojska  , córka  wyszła  za  mąż , a  przy  nas  został  najmłodszy  -  Jan . Zawsze  przypominałem  swoim  dzieciom  o  tradycji  zmiany  krzyża  i  zmarłym  oficerze . Krzyż  był  już  tak  duży  , że  kobiety z okolicznych domostw zaczęły  przychodzić  od  pewnego  roku  na  „ majówki „ . Ktoś  zaczął  przynosić  figurkę , kobiety  siadały na  taborecikach  i  śpiewały  ku  czci  Matki  Boskiej  . Nikt  nie  wiedział  o  pochowanym  tu  człowieku . W  1913 roku  zmieniłem  z  Janem   kolejny  raz  krzyż  na  mogile  . „

 (  Relacja  wydarzeń  opowiedziana  przez  dziadka  pani  Jadwigi  Nowak , przekazana  jej  przez  ojca  Jana  Talera   .  )

 To  bardzo  ciekawe  , co  było  dalej  ? czy  pani  dziadek lub  ojciec   odnalazł  gliniany  gar  z  drobiazgami  po  powstańcu ?
   „ Ja  mojego  dziadka  nigdy  nie  poznałam  , zmarł  zaraz  po  tym  jak  dowiedział  się  o  śmierci  Kazimierza , swojego  syna  . Kazik  , służył  w  wojsku  carskim , zginął  na  froncie  w 1915 roku , gdzieś  pod  Łodzią  . Babcia  poszła  za  mężem  kilka  lat  później . Na  gospodarstwie  został  mój  tatuś   . Przypomina  mi  się  jak  opowiadał  raz  , że  wracając  z  „kawalerki” pod  wieczór , pod  krzyżem  ujrzał  postać  kobiety , klęczącej i  gładzącej  ręką  krzyż . Pomyślał  że  to  może  ktoś  z  sąsiadów  .  Tata  ożenił  się    , a  ja  przyszłam  na  świat  w niedługim  czasie . Tata  często  opowiadał    mi    o  dziadku  , o  powstańcu  i  podtrzymywał  we  mnie  pamięć  o  mogile .Opowiedział  również  o  widzianej  kilkakrotnie  postaci   klęczącej  kobiety . Myślał  nawet  , że  rodzina  wreszcie  odnalazła  szczątki  swojego  przodka  .  Jednak  widział  tę  postać  zawsze  z  daleka  , a  kiedy  chciał  podejść  , przy  krzyżu  nie  było  już  nikogo . Wybuchła  wojna  . Okupacja trwała  do  stycznia  1945 roku , pamiętam  jak  Niemcy brali  Tatusia  jako  podwodę  z  wozem  i  koniem  . Byli  wycieńczeni  , brudni  i  przerażeni  . Kilka  dni  później  wyszło  z  pobliskiego  lasu  kilku  żołnierzy  , którzy  zostali  za  frontem  . Rosjanie  rozstrzelali  wszystkich  przy  krzyżu  i  kazali  zakopać zwłoki  u  sąsiada  na  podwórku  w  okopie  . Leżą  tam  do  dziś  , ale  nie  mają  nawet  krzyża .  Nigdy  nie  zapomniałam  o  wymianie    krzyża . Dziś  , zajmuje się  tym  mąż  mojej  wnuczki . Sam  własnoręcznie  wyciosał  ramię  krzyża  i  wymienił je .  Garnka  nie  udało  się  znaleźć  ,  a  przecież  dom  i  obory  były  całkiem  rozebrane . Ja  nie  pamiętam  kiedy  było  to  rozebrane  , urodziłam  się  już  w  nowym  domu  .  Teraz  w  gospodarstwie  stoi  mój  domek  i  nowy  mojej  wnuczki  . „ 

   Czy  coś  zmieniło  się  od  1864 roku  ?  mam  na  myśli  lokalizację  mogiły  i  krzyża .

„  Tak  , krzyż  został  przeniesiony  bliżej  drogi  i  bardziej  w  stronę  Stąporkowa . To  dlatego  , że  kopali  tutaj  kabel  telefoniczny  ,  a  potem  wodociąg  . Na  planach  wychodziło  że  będą  kopać  bardzo  blisko  mogiły  , dlatego  też  postanowiliśmy  przesunąć  krzyż  , aby  wykopy  poszły  jak  najdalej  od  grobu  . Wnuczka  z  zięciem  wiedzą  o  wszystkim  , wiedzą  że  kiedyś  trzeba  będzie  znowu  wymienić  krzyż  . Znają  dokładną  lokalizację  grobu , oczywiście  mają  przekazać  tę  tradycję  swoim  dzieciom „ .

   Czy  mogło  być  tak  , jak  opowiedziała  mi  to  pani  Jadwiga ?  Może  było  trochę  inaczej  ?  Nie  dowiemy  się  tego  już  nigdy  .  Szkoda  że  nie  znamy  nazwiska  pochowanego  tam oficera .   Próbowałem  dowiedzieć  się  czegoś  więcej  na  temat  jednostek  powstańczych  , oddziału Rudowskiego  i  ich szlaku  bojowego  . Możliwe  są  tylko dwie  potyczki  , które  stoczył  oddział  na  początku  1864 r. Pierwsza  potyczka  około  16-19.II.1864 w  Bliżynie , oddział  rozbił  spore  siły  rosyjskie  . Była  to    zwycięska bitwa . Możliwe jednak    że  powstańcy , którzy  zostali  na  straży  tylnej  , zostali  zaatakowani   przez  nadciągające  posiłki Kozackie . Druga  akcja  miała  miejsce  w  Odrowążu , w marcu 1864 r. powstańcy  zaatakowali  dwie  sotnie  kawalerii , zdobywając  sporo  sprzętu  , ale  i  tracąc  przy  tym  ludzi . W   trakcie  walki  doszło  do  nieszczęśliwej  wymiany  ognia  . Atakująca  piechota  ostrzelała  własną  konnicę  , tym  samym  stworzyła  możliwość  przegrupowania  sił  wroga  . Rosjanie  po  pierwszym ataku  , ochłonęli i  poczęli  skutecznie  razić  ogniem  nacierających . Podczas  odwrotu  sił  Polskich , okazało  się , że kilku  żołnierzy  zaginęło . Czy  mogli    to  być bohaterowie tej  relacji ?  W  całej  historii  nie  pasuje  jeszcze  jedno  , gdyby  nasz  bohater  był  oficerem  wysokiej  rangi ( jak  kilkakrotnie  zaznaczała  to  pani Jadwiga ) , fakt  jego  zaginięcia  , czy  śmierci  , na  pewno  by  odnotowano .  Próbowałem  powiązać  jakieś  nazwisko  do  opowieści  o  rannym  oficerze .  Nie  udało  się  . Kim  był  zmarły ? Czy  był  oficerem  , czy  tylko  żołnierzem ? Te  pytania  na  razie  pozostaną  bez  odpowiedzi .  Mam    nadzieję  że  ktoś  kiedyś ustali  personalia tego  człowieka , byłoby  to  wyjątkowe  wydarzenie . 

Pavelock

Jeśli  wszystko  się  uda  z  papierologią  , to  niedługo  spróbujemy  podjąć  depozyt  ukryty  przez  " Borutę" .

Przyjedź  do  mnie  , w  sobotę  mam  spotkanie  z  właścicielami  gruntów  . Zobaczymy  jak  pójdą  rozmowy .

Najbardziej  lubię  opisywać  bezpośrednie  relacje  świadków  i  uczestników  wydarzeń  , niestety  coraz  mniej  ich  zostało  .

Aleś  mi  fotę  wrzucił  , prawie  mnie  nie  widać  z  haszczy